Praktyczne zastosowanie wymiarów kultury według Hofstede

Na podstawie tego badania powstały również analizy trendów zarządzania i wynagradzania kształtujące się w poszczególnych państwach. Hofstede jest szeroko rozpoznawalny, a jego odkrycia zyskały na rozgłosie, jednak znalazły się osoby wskazujące na niedokładności jego badań.

Czym jest badanie Hofstede?

Hofstede rozpoczął swoje badania w 1967 roku i prowadził je do 1978 roku we współpracy z IBM. Badania przeprowadzono w 50 krajach, z których zebrano łącznie 60 000 odpowiedzi. W swoim badaniu Hofstede wyróżnił cztery cechy, którymi opisywał analizowane kultury: dystans od władzy, indywidualizm, unikanie niepewności oraz „męskość”. W późniejszych latach badanie było aktualizowane i dodano w nim dwie kolejne cechy: orientację długoterminową i zaspokajanie potrzeb. Poniżej opisano te cechy i w tabeli przedstawiono, jakie wartości cechy te przyjmują w przykładowych krajach. O wysokiej wartości wskaźnika można mówić, jeśli przyjmuje wartość 75, lub wyższą, a o niskiej, gdy przyjmuje wartość 35, lub niższą.

Dystans od władzy – jest to stopień, w jakim społeczeństwo akceptuje, że dystrybucja władzy w instytucjach i organizacjach nie jest równomierna. Niski poziom wskaźnika oznacza niewielką akceptację, a wszelkie zaistniałe nierówności powinny mieć ku temu jakieś podstawy. Osoby z takich krajów cechują się większą indywidualnością i niezależnością, władza jest bardziej zdecentralizowana, a menedżerowie polegają na opiniach i ekspertyzie pracowników. W państwach takich pracownicy niższych szczebli mają większy wpływ na podejmowane decyzje, co przekłada się na ich wyższe wynagrodzenia,

Indywidualizm – określa stopień, w jakim obywatele danego państwa polegają na wzajemnych kontaktach między sobą. Niski poziom tego wskaźnika oznacza, że w kraju dominuje tendencja do kolektywizmu. Relacje rodzinne, czy sąsiedzkie posiadają dużą wartość, a znajomości są kluczem do pozyskania informacji i skutecznych negocjacji oraz ułatwiają awanse. W krajach o wysokiej wartości tego wskaźnika praca indywidualna jest znacznie bardziej ceniona niż praca zespołowa. Sukces pracownika jest w nich utożsamiany ze statusem finansowym, przez co częściej używa się w nich motywatorów zewnętrznych (płaca zmienna). W krajach kolektywistycznych z kolei występują często formy wynagrodzenia zespołowego.

„Męskość” – rozdziela pewne cechy na „męskie” i „żeńskie”. Do tych pierwszych należą: dążenie do uzyskania zysku materialnego, czy sukcesu w pracy. Ceniona jest asertywność oraz wysoka konkurencyjność. Zdanie, które dobrze charakteryzuje takie kraje to: obywatele żyją po to, aby pracować. Do cech „żeńskich” należą: priorytetyzacja relacji międzyludzkich i jakości życia, kooperatywność oraz dbanie o interes społeczny. Pracownicy w krajach „męskich” są często wynagradzani za osiągnięcie odpowiednich wyników. Występuje w nich wyraźna tendencja do pokładania większej wartości w pieniężnych składnikach wynagrodzenia. W państwach „żeńskich” popularne z kolei są benefity z kategorii work-life balance, takie jak: dodatkowe dni płatnego wolnego, praca zdalna/hybrydowa, czy elastyczne godziny pracy. Wynagrodzenie pieniężne nie odgrywa w tych krajach tak wielkiej roli, jak w przypadku krajów „męskich”.

Unikanie niepewności – w skrócie jest to nastawienie obywateli kraju w stosunku do faktu, że przyszłość jest nieprzewidywalna. Kraje o niskim poziomie wskaźnika charakteryzują się innowacyjnością, a ludzie nierzadko odbiegają od obowiązujących zasad, jeśli są one nieadekwatne do sytuacji. Grafiki pracy bywają często elastyczne, a jeśli jakaś reguła nie sprawdza się, jest zmieniana. Ponieważ wskaźnik ten wiąże się z otwartością na ryzyko, głównym czynnikiem rozróżniającym jest tu popularność płacy zmiennej przyznawanej za wyniki pracy. W państwach o wysokim poziomie tego wskaźnika firmy rzadziej stosują płacę zmienną i przeważnie stanowi ona mniejszy odsetek wynagrodzenia całkowitego. Dominują w nich formy wynagrodzenia za czas spędzony w organizacji.

Orientacja długoterminowa – wskaźnik określa stopień, w jakim dane społeczeństwo przejawia tendencję do bazowania na przeszłości przy rozwiązywaniu problemów przyszłych i teraźniejszych. Niski poziom wskaźnika świadczy o normatywności myślenia i małym stopniu pragmatyzmu. Obywatele takich krajów dążą do określenia jednej „prawdy”, są tradycjonalistami i dążą do osiągnięcia korzyści krótkoterminowych. Kraje, gdzie przyjmuje on wysokie wartości preferują rozwiązania płacowe, które przynoszą zyski w dłuższym okresie czasu (np. akcjonariat pracowniczy).

Zaspokajanie potrzeb – Ten wskaźnik nie ma wielkiego wpływu na praktyki wynagradzania, a raczej mówi o tym, w jakim stopniu obywatele danego państwa są gotowi wydać swoje pieniądze, by zaspokoić swoje potrzeby i oddać się przyjemnościom. Państwa o niskiej wartości tego wskaźnika przejawiają tendencję do powściągliwości, a zbytnie oddawanie się przyjemnością widziane jest w nich jako niemoralne.


Opracowanie własne Sedlak & Sedlak na podstawie https://www.hofstede-insights.com/product/compare-countries/

Wątpliwości, co do metod Hofstede

Choć wymiary kulturowe Hofstede są najpopularniejszym badaniem tego typu, z którego korzystano wiele razy, istnieją głosy mówiące, że powinno ono zostać poddane rewizji. Głównym zarzutem, jaki pojawia się do tego badania, jest coraz bardziej postępująca globalizacja i spowodowane nią zmiany w różnych krajach. Kultury różnych państw zaczynają się między sobą przeplatać, a wpływ międzynarodowych korporacji wprowadza coraz większy uniwersalizm pod względem praktyk zarządzania i wynagradzania. To prawdopodobnie jest przyczyną pojawiania się niespójności w wynikach, jakie otrzymywane są podczas badania.

Oprócz tego niektórzy wskazują na to, że Hofstede określał kulturę całych krajów, co traktują jako błąd metodologiczny. Osoby takie podkreślają fakt, że w obrębie państwa może istnieć kilka różnych kultur. Dodatkowo człowiek nie znajduje się pod wpływem jednej, uniwersalnej kultury, a raczej należy do różnych grup społecznych, których wpływy mieszają się. Ciężko przez to dokładnie określić „kulturę kraju”. Hofstede również korzystał w swoim badaniu z pracowników firmy IBM. Tłumaczył to faktem, że chciał wyeliminować wpływ różnic kulturowych różnych firm na jego wyniki. Badanie Hofstede zostało zaktualizowane i zbadano większą liczbę organizacji, jednak wyniki były podobne.

Czy badanie Hofstede jest obecnie użyteczne?

Istnieje jednak dziedzina, w której znaleziono zastosowanie dla badania Hofstede. Jest nią marketing, a w szczególności marketing internetowy. W badaniu z 2019 roku przeprowadzonym na uniwersytecie w Wilnie przeanalizowano zachowania konsumentów na social mediach w kontekście wymiarów kultury Hofstede. Ukazało ono, że kultury, które zostały przez Hofstede określone jako kolektywistyczne, cechowała większa ilość czasu spędzonego na social mediach oraz większe zaangażowanie w negatywne treści zamieszczane przez innych użytkowników. Oprócz tego odkryto, że w kulturach o orientacji krótkoterminowej występuje większe zaufanie, jeśli chodzi o informacje od innych osób, natomiast w krajach o orientacji długoterminowej ludzie opierają się bardziej na informacjach popartych faktami.

Jak więc można zauważyć, badania Hofstede, mimo iż mogą nie być najdokładniejsze, czy miarodajne w stu procentach, mają swoje zastosowanie. Co prawda przeciwnicy krytykują w nim ogólne podejście do kultury, jednak doświadczenie z social mediami oraz fakt, że było ono wykorzystywane przez menedżerów na świecie, pokazuje, że wymiary kultury mają swoje przełożenie na rzeczywistość. Trzeba jednak zwrócić szczególną uwagę na przedmiot badania oraz wymiary kultury, których używa się do jego opisania. Na przykład, jeśli zamierza się przeanalizować zachowania konsumentów, adekwatne będzie spojrzenie na wymiar zaspokajania potrzeb. Z perspektywy obszaru wynagrodzeń natomiast, przydatnym będzie przeanalizowanie krajów w wymiarze np. „męskości”, co zobrazuje stopień wykorzystywania benefitów w danym kraju. Generalnie na pracę Hofstede nie należy patrzeć się, jakby opisywała ona kulturę, a jak na narzędzie, które może pomóc w określeniu obecnych w niej trendów.