Słownik

Unia Europejska - UE

Polityczno-gospodarczy związek 27 państw europejskich. Unia Europejska powstała na mocy uchwalonego 7 lutego 1992 roku Traktatu z Maastricht, który wszedł w życie 1 listopada 1993 roku. Traktat podpisany w holenderskim mieście Maastricht ustanowił strukturę UE opartą na III filarach. I filar tworzą Wspólnota Europejska (dawniej EWG - Europejska Wspólnota Gospodarcza) oraz Europejska Organizacja Energii Atomowej (Euratom). Organizacje te działają na mocy Traktatów Rzymskich podpisanych w 1957 roku. Od roku 1967 – gdy wszedł w życie tzw. Traktat Fuzyjny - posiadają wspólne instytucje, dlatego łącznie określa się je jako Wspólnoty Europejskie. Do 2002 roku w skład I filaru wchodziła również Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS). Ponieważ w roku tym wygasł podpisany na 50 lat traktat powołujący do życia EWWiS, jej zadania zostały przejęte przez Wspólnotę Europejską. II filar UE określany jest jako Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa (WPZiB), natomiast III filar obejmuje obecnie współpracę policyjną i sądową w sprawach karnych.

Unia Europejska nie jest klasyczną organizacją międzynarodową. Określana jest jako organizacja sui generis („szczególnego rodzaju”). Z punktu widzenia prawa międzynarodowego organizacjami międzynarodowymi są tylko Wspólnoty Europejskie i jedynie one stanowią podmiot biorący udział w stosunkach międzynarodowych. I filar UE określany jest jako filar wspólnotowy. Prawo uchwalane w jego zakresie ma charakter ponadnarodowy i wywołuje bezpośredni skutek w sferze wewnętrznej państw członkowskich oraz posiada pierwszeństwo wobec prawa krajowego. II i III filar UE funkcjonują w oparciu o współpracę międzyrządową a podejmowane w ramach tych filarów decyzje nie mają charakteru wspólnotowego ani ponadnarodowego. W zakresie WPZiB oraz współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych państwa współpracują w oparciu o prawo międzynarodowe.

Unia Europejska jako całość nie posiada podmiotowości międzynarodowej ani osobowości prawnej. Zmiany w tym zakresie zawarte zostały w Traktacie Lizbońskim. Jeżeli traktat ten wejdzie w życie, zniesiona zostanie struktura filarowa UE. Unia Europejska stanie się wówczas jednolitą organizacją międzynarodową i jako całość będzie pełnoprawnym uczestnikiem stosunków międzynarodowych. Najważniejszymi instytucjami UE są Rada Unii Europejskiej, Rada Europejska, Komisja Europejska, Parlament Europejski oraz Europejski Trybunał Sprawiedliwości.

Członkami Unii Europejskiej są: Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy.

Patrz też: UE 15, UE 25, UE 27