Zmiany na rynku pracy miast - gospodarzy Zimowych Igrzysk Olimpijskich

Mieszkańcy Krakowa już wkrótce zdecydują w referendum, czy chcą, by ich miasto podjęło się organizacji Zimowych Igrzysk Olimpijskich w 2022 roku. Sprawdziliśmy, jaki był wpływ takich imprez na rynek pracy poprzednich miast-gospodarzy. Przeanalizowano statystyki dla trzech miast gospodarzy, które gościły ZIO po 2000 roku: Salt Lake City (Stany Zjednoczone), Turyn (Włochy) oraz Vancouver (Kanada).

Zimowe Igrzyska Olimpijskie – co mówią organizatorzy? co mówią eksperci?

Jak wynika z raportu Coliers International z lutego 2014 roku, każde z tych miast miało swoje cele, podejmując się organizacji Igrzysk. Salt Lake City liczyło na ogólny rozwój gospodarczy i przemianę miasta w centrum rekreacji i sportu, Turyn stawiał na rekultywację przestrzeni miejskiej i wzrost konkurencyjności, Vancouver koncentrowało się na przemianach społecznych i kulturalnych oraz wzroście znaczenia turystyki. Jakie były ostateczne skutki w ocenie samych organizatorów i ekspertów?

Jak podała na swojej stronie internetowej w 2012 roku Salt Lake City Chamber, od 2002 roku stan Utah, w którym znajduje się miasto, zanotował 42-procentowy wzrost liczby wizytujących go narciarzy i 67-procentowy wzrost liczby wydatków narciarzy i snowboardzistów. To pociągnęło za sobą zmiany na rynku pracy. Z drugiej jednak strony opracowanie przedstawicieli College of Holy Cross wskazuje na nietrwałość tych poolimpijskich przemian. Autorzy pracy przy użyciu technik ekonometrycznych (metody ARIMA – modelu szeregów czasowych oraz metody Arellano i Bonda) dowiedli, że ZIO nie miały dostrzegalnego wpływu na zatrudnienie w sektorze handlu. Z kolei w sektorze usług czasu wolnego podczas Igrzysk nastąpił wzrost zatrudnienia o około 4 800 osób, ale 3 700 z nich straciło pracę rok później. Autorzy konkludują, że pozytywne zmiany na rynku pracy stanu Utah były jedynie częścią tego, co było zapowiadane przed ZIO.

Dla Turynu ZIO były katalizatorem transformacji miasta – z ośrodka kojarzonego głównie z przemysłem, miasto miało zmienić się w centrum sportu, kultury i sztuki i to – zgodnie ze słowami Roberto Daneo – byłego członka Komitetu Organizacyjnego Turyn 2006, udało się. Przed wygraniem konkursu o organizację Igrzysk Turyn nie był uważany za turystyczne miasto Włoch. (…) Wszystko zmieniło się po Igrzyskach, kiedy Turyn stał się jednym z czterech najczęściej odwiedzanych włoskich miast, a w niektórych przypadkach – jak w czasie Świąt Bożego Narodzenia, stał się nawet drugim najpopularniejszym po Rzymie – czytamy w jego wypowiedzi[PRZYPIS]Dostępny na stronie www.olympic.org.[/PRZYPIS]. Jak przytacza raport OECD ZIO podczas organizacji igrzysk powstało 18 000 nowych miejsc pracy. W fazie poolimpijskiej Turyn zanotował jeszcze większą dynamikę, zwłaszcza w sektorach: handlu, hotelarstwa i usług gastronomicznych. Warto jednak zaznaczyć, że wiele realnych pozytywnych zmian na rynku pracy zostało utraconych wraz z rozpoczęciem globalnego kryzysu.

Vancouver gościło ZIO w 2010 roku, a więc po wybuchu kryzysu. Raport przygotowany przez PriceWaterhouseCoopers mówi o powstaniu w okresie od 2003 do 2010 roku 45 000 nowych miejsc pracy w regionie w związku z Igrzyskami. Ponadto w roku Igrzysk Kolumbię Brytyjską odwiedziło 242 000 turystów z Kanady, 324 000 ze Stanów Zjednoczonych i 83 000 z innych państw, co uważa się za znaczący sukces Igrzysk, rozgrywanych w cieniu globalnej recesji i zwyżek cen kanadyjskiej waluty. Z kolei raport przygotowany przez University of British Columbia, porównujący trendy na rynku pracy Vancouver i innych kanadyjskich metropolii, sugeruje, że korzystne tendencje np. w aspekcie bezrobocia towarzyszyły jedynie właśnie okresowi przedolimpijskiemu. Od 2009 roku statystyki dotyczące bezrobocia pogarszały się, co świadczy o pewnym niewykorzystaniu potencjału Igrzysk w kreowaniu korzystnych tendencji na rynku pracy.

Spójrzmy na szacunki Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego na temat miejsc pracy, stworzonych po Igrzyskach Olimpijskich w kilku miastach-gospodarzach. Widoczne jest, że w miastach, goszczących Zimowe Igrzyska Olimpijskie, wzrost liczby miejsc pracy jest stosunkowo niewielki w porównaniu z Igrzyskami Letnimi. Najbardziej spektakularny wzrost liczby nowych miejsc pracy zanotował Seul, goszczący Igrzyska w 1988 roku i Barcelona, w której odbyły się Igrzyska w 1992 roku.

Co mówią dane?

Analizę statystyk, pochodzących z opracowań OECD, rozpoczęto ogólną diagnozą sytuacji gospodarczej w miastach-gospodarzach Zimowych Igrzysk Olimpijskich, mierzoną przy pomocy PKB. Widoczny jest wyraźny trend wzrostowy w wielkości PKB na mieszkańca w Salt Lake City, nasilony po zorganizowaniu w tym mieście Igrzysk Olimpijskich. Ogółem w 2010 roku PKB tego miasta było o prawie 20% większe niż w 2002 roku. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku Turynu. Wskaźnik PKB per capita tego miasta nie zmieniał się znacząco zarówno w okresie przedolimpijskim, jak i zaraz po Igrzyskach. Nadejście kryzysu światowego dodatkowo osłabiło sytuację gospodarczą tego włoskiego miasta i w 2010 roku PKB per capita Turynu było o 3,2% niższe niż w roku organizacji Igrzysk. Ostatnie z badanych miast – Vancouver - zanotowało wyższe wartości omawianego wskaźnika w latach poprzedzających Igrzyska. Załamanie pozytywnego trendu zaobserwowano wraz z rozpoczęciem kryzysu światowego.



Jak pokazują dane OECD, w przypadku badanych miast-gospodarzy ZIO nie zanotowano spektakularnych zmian w wartościach podstawowego wskaźnika wzrostu gospodarczego w latach olimpijskich. Jedynie w przypadku Salt Lake City można mówić o zdecydowanym zdynamizowaniu gospodarki po Igrzyskach, w przypadku Turynu i Vancouver trudno mówić o znacznym ożywieniu na tym polu.

W dalszej części przyjrzano się zmianom na lokalnych rynkach pracy miast-gospodarzy ZIO. Wartości wskaźnika udziału liczby zatrudnionych w ogólnej populacji, wykazują podobny trend, co dane na temat PKB. Salt Lake City zanotowało znaczną poprawę w tym zakresie po Igrzyskach Olimpijskich, choć kryzys światowy przyniósł drastyczne załamanie sytuacji na tym polu. Sytuacja w Turynie nie zmieniła się znacząco w badanym okresie. W poolimpijskim Vancouver – przynajmniej do 2012 roku – nie zanotowano znacznego korzystnego wpływu Igrzysk na rynek pracy.



Udział bezrobotnych w ogólnej liczbie ludności pokazuje kolejny pozytywny wpływ organizacji Igrzysk na rynek pracy w Salt Lake City. Po tym sportowym wydarzeniu trend w przypadku bezrobocia zmienił się i do 2007 roku udział bezrobotnych w ogóle populacji miasta spadał. Wartości tego wskaźnika w przypadku Vancouver – przynajmniej do 2012 roku – zarysowują podobny trend. Zupełnie inaczej sytuacja rysuje się w przypadku Turynu, gdy po Igrzyskach bezrobocie zaczęło wzrastać.



Podsumowując, zestawienie ze sobą danych dla trzech miast-gospodarzy ZIO nie wskazuje na to, by organizacja Igrzysk sama w sobie powodowała znaczne przemiany na lokalnych rynkach pracy. Doświadczenia miast na tym obszarze są zgoła różne – Salt Lake City zanotowało widoczny wzrost gospodarczy i wzrost zatrudnienia – choć okazało się, że wyjątkowo wrażliwy na sytuacje kryzysowe, Turyn z kolei zdaje się przeszedł jedynie znaczną zmianę wizerunkową, nieskutkującą tak znacznymi zmianami w sferze gospodarczej. Można wnioskować, że wszystko zależy od sposobu wykorzystania boomu związanego z goszczeniem wielkiej imprezy sportowej, jak i ogólnej globalnej sytuacji gospodarczej.

Soczi – krajobraz po rekordowych Igrzyskach

Przy okazji ostatnich ZIO w Soczi podniesiono temat ekonomicznych korzyści z organizacji wielkich sportowych imprez w obliczu ogromnych kosztów goszczenia ZIO w tym rosyjskim mieście. Olimpiada w Soczi była najdroższą tego typu imprezą w historii. Jej organizacja pochłonęła ponad 50 mld USD. Jest to o ponad 25 razy więcej niż w przypadku Salt Lake City. Pozostaje pytanie, czy te rekordowe wydatki przyniosą wymierne efekty dla gospodarki oraz rynku pracy Soczi i całego Kraju Krasnodarskiego.



Eksperci Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju sugerują, że wpływ ZIO na gospodarkę Soczi będzie raczej ograniczony. Autorzy artykułu Economic Impact of the 2014 Sochi Winter Olympics wskazują na fakt, że do tej pory większość masowych imprez sportowych rozgrywała się głównie w krajach z grupy państw wysokorozwiniętych (wyjątkiem były Igrzyska w Meksyku w 1968, Moskwie w 1980 czy Sarajewie w 1984). Obecnie trend zdaje się zmieniać i organizacji wielkich imprez sportowych podejmują się mniej rozwinięte kraje – za przykład można podać mundial w RPA czy EURO 2012 w Polsce i na Ukrainie. A przecież – jak czytamy w artykule – rynki wschodzące stają przed znacznie większymi kosztami organizacji takich imprez ze względu na zacofanie infrastrukturalne i technologiczne. Dokładniej analizując przypadek Rosji i charakterystykę jej rynku pracy (m.in. relatywnie niski wskaźnik bezrobocia) można domniemywać, że skala kreacji nowych miejsc pracy będzie raczej niewielka, a ewentualne zwiększenie popytu na pracę może podnieść jej koszty. Ponadto – jak zarysowano to wcześniej – jedynie pewna część nowych miejsc pracy, tworzonych przy okazji przygotowań do Igrzysk, będzie miała silny wpływ na wzrost gospodarczy. Zatem utrzymanie korzystnych tendencji to wynik pozytywnych przemian w obszarze turystyki i pozytywnych sygnałów dla inwestorów. A to zdaje się stać pod znakiem zapytania w przypadku Soczi i Rosji – zwłaszcza w kontekście obecnej sytuacji geopolitycznej.

Dylematy Krakowa

Jak potencjalna organizacja ZIO wpłynęłaby na sytuację gospodarczą Krakowa i Małopolski, które rozpoczęły starania o organizację ZIO w 2022 roku? Zdania są podzielone, a debata publiczna na ten temat – szczególnie ożywiona. Głosy sprzeciwu wskazują głównie na koszty organizacji tej wielkiej imprezy. Obecne szacunki mówią o wydaniu ok. 21 mld PLN, głównie na projekty infrastrukturalne. Zwolennicy zorganizowania imprezy mówią, że Małopolska od lat czeka na realizację tych przedsięwzięć, zwłaszcza w aspekcie infrastruktury drogowej, a wiele z planowanych obiektów sportowych i tak powstanie, bez względu na to, czy zorganizujemy ZIO czy nie.

Według szacunków w wyniku organizacji olimpiady w Małopolsce może powstać blisko 35 tys. nowych miejsc pracy. Komitet konkursowy Kraków 2022 zaznacza, że przyznanie igrzysk olimpijskich dla Krakowa to szansa na stabilny wzrost zatrudnienia, głównie w sektorze turystycznym i okołoturystycznym[PRZYPIS]http://www.krakow2022.org/pl[/PRZYPIS]. Entuzjaści zwracają również uwagę na zwiększone zapotrzebowania na specjalistów z branży budowlanej, IT czy branży energetycznej w związku z organizacją igrzysk. Przeciwnicy tłumaczą jednak, że miejsca pracy tworzone przy okazji organizacji tego typu imprez mają niestabilny charakter i często opierają się na umowach śmieciowych, a nawet pracy „na czarno”[PRZYPIS]http://krakowprzeciwigrzyskom.pl/list-otwarty/[/PRZYPIS].



Przytaczane wcześniej opracowanie OECD zawiera kilka wskazówek dla organizatorów wielkich imprez sportowych na temat tego, co zrobić, by przyniosły one maksymalne korzyści dla miasta-gospodarza i regionu, w którym się znajduje. Bazują one na doświadczeniach organizatorów innych wielkich imprez. OECD przekonuje, że:

• z perspektywy rozwoju gospodarczego, sukces wielkich imprez sportowych zależy od relacji ich planowanych rezultatów z rzeczywistą bazą zasobów miasta i regionu,

• zaangażowanie sektora prywatnego i integracja utalentowanych osób ze środowisk biznesowych w zarządzanie przedsięwzięciem może przynieść świeże spojrzenie i zastrzyk kultury innowacji oraz efektywność planowania i inwestycji,

• zaangażowanie zrównoważonego wkładu sektora prywatnego powinno być szczególnie efektywne w sferze inwestycji infrastrukturalnych – przy budowie nowych obiektów i remoncie istniejących,

• kwestie odnowionej obywatelskiej dumy i zaufania nie powinny być lekceważone – organizatorzy imprezy powinni podejmować wysiłek by komunikować mieszkańcom miasta i regionu, że przedsięwzięcie, jakiego się podjęto jest robione także dla nich.

Jedno jest przesądzone – same Igrzyska Olimpijskie i wpływy z nich nie są gwarancją ostatecznego sukcesu. Prawdziwe korzyści wypływają z umiejętnego wykorzystania organizacji tej imprezy sportowej jako możliwego punktu zwrotnego dla miasta i regionu.

Izabela Piechota