Czy Polacy pracują w swoim zawodzie? Ta kwestia jest niezwykle istotna, ponieważ świadczy o tym, czy decyzje życiowe Polaków są spójne. Ponadto dostarcza informacji przydatnych do przeprowadzania reform w szkolnictwie na poziomie krajowym. Z punktu widzenia państwa edukacja ma służyć nie tyle rozwijaniu zainteresowań, co przygotowaniu do późniejszej pracy zawodowej. Jeżeli okazałoby się, że większość Polaków nie pracuje w zawodzie, może to świadczyć o niedopasowaniu szkolnictwa do wymagań współczesnego rynku pracy. Mówiąc w skrócie: w takim wypadku popyt na kwalifikacje nie odpowiadałby podaży pracowników.
Od 14 sierpnia do 14 września 2012 roku przeprowadziliśmy badanie „Wykształcenie a praca zawodowa Polaków”. Jego celem było zebranie informacji na temat zgodności ukończonej edukacji z wykonywanym zawodem. Zależało nam również na określeniu poziomu zadowolenia Polaków ze zdobytego wykształcenia oraz aktualnie wykonywanej pracy.
Ankietę online wypełniły łącznie 1 042 osoby, z czego 66% stanowiły kobiety. Co istotne dla wyników, niemal 90% badanych legitymowało się wykształceniem wyższym.
W zawodzie pracuje ponad połowa badanych Polaków
Zgodność obecnie wykonywanej pracy z kierunkiem wykształcenia zadeklarowała ponad połowa (55%) badanych mieszkańców naszego kraju. 1/3 ankietowanych zdecydowanie potwierdziła pracę „w zawodzie”. Z drugiej strony praca ponad 1/5 badanych całkowicie odbiega od wiedzy zdobytej na studiach, w szkole zawodowej itd.
Pracujesz w zawodzie? Zarobisz więcej!
Nasze badania pokazały również, że osoby,
które pracują w zawodzie, osiągają wyższe wynagrodzenie aniżeli pozostali ankietowani. Wystarczy spojrzeć na poniższy wykres. Im wyższa płaca badanych pracowników, tym wyższy odsetek osób wykonujących pracę zgodną z ich wykształceniem. Przykładowo wśród osób zarabiających ponad 8 tys. PLN 44% uznało, że ich praca jest „zdecydowanie zgodna” z ich zawodem, a 20%, że „raczej zgodna” – co daje łącznie około 2/3 wszystkich badanych osiągających najwyższe zarobki, którzy pracują w swoim zawodzie. Z kolei połowa osób mających najniższe zarobki – do 2 tys. PLN – nie wykonuje „wyuczonego” zawodu. Aż 40% badanych z tej grupy uznało, że wykonywana przez nich praca „zdecydowanie nie jest zgodna” z ich wykształceniem.
Większość specjalistów pracuje w zawodzie
Najczęściej zgodność edukacji z wykonywanym zawodem zadeklarowały osoby piastujące stanowiska specjalistyczne. Aż 62% specjalistów na pytanie: „Czy Pana obecna praca jest zgodna z Pana kierunkiem wykształcenia?” odpowiedziała: „zdecydowanie tak” lub „raczej tak”. W przypadku starszych specjalistów udział ten wyniósł 61%, a osób zajmujących stanowiska kierownicze – 51%. Możemy zatem stwierdzić, że
większość badanych pracujących na stanowiskach specjalistycznych lub wyższych wykonuje obowiązki zawodowe zgodne z kierunkiem wykształcenia. A jak jest w przypadku pracowników szeregowych? Jak wynika z naszych badań, ponad połowa takich pracowników posiada pracę, która nie jest zgodna ze zdobytym wykształceniem.
Czy jesteśmy zadowoleni z obecnej pracy?
Niezależnie od tego, czy badani pracowali w swoim zawodzie, czy też nie, w większości (69%) wyrażali oni zadowolenie ze swojego obecnego zatrudnienia. Ponad 1/5 ankietowanych jest zdecydowanie usatysfakcjonowana z wykonywanej pracy, a niemal połowa – raczej usatysfakcjonowana. Niezadowolenie zadeklarowało 15% badanych. Podobna ilość osób nie potrafiła wypowiedzieć się w tej sprawie.
Czy jesteśmy zadowoleni ze zdobytego wykształcenia?
Nie zawsze decyzja podjęta w trakcie edukacji okazuje się słuszna. Może się bowiem okazać, że ukończenie studiów wyższych czy szkoły zawodowej wcale nie poprawia sytuacji na rynku pracy. W rezultacie zadowolenie z poziomu uzyskanego wykształcenia nie zawsze jest wysokie. Czasami zdarza się również, że kontynuowanie edukacji uniemożliwiają inne czynniki, na przykład problemy osobiste.
Postanowiliśmy zapytać naszych badanych, czy są usatysfakcjonowani ze zdobytego poziomu wykształcenia. Aż 83% ankietowanych udzieliło twierdzącej odpowiedzi na to pytanie. 44% osób wybrało opcję „zdecydowanie tak”. Jedynie 10% badanych uznało, że poziom ich wykształcenia nie jest dla nich zadowalający. Niewątpliwie wpływ na rozkład odpowiedzi miał fakt, że większość naszych ankietowanych posiada dyplom uczelni wyższej.
Można przypuszczać, że o ile zadowolenie z poziomu wykształcenia jest wysokie, o tyle satysfakcja z samego kierunku kształcenia (społeczne, ekonomiczne, techniczne itd.) już niekoniecznie. Wbrew tej tezie aż 77% osób, które wzięły udział w naszym badaniu, zadeklarowało zadowolenie z tego aspektu swojego wykształcenia. Swoje niezadowolenie wyraziło tylko kilkanaście procent ankietowanych pracowników.
Badani zostali również poproszeni o odpowiedź na pytanie, czy gdyby rozpoczynali naukę jeszcze raz, wybraliby ten sam kierunek swojego kształcenia. Połowa badanych odpowiedziała twierdząco, uznając tym samym, że nie żałują wybranego przez siebie kierunku edukacji. Nieco mniej liczna była grupa osób (40%), które nie dokonałyby tego samego wyboru po raz drugi. Tak więc niemal połowa pracowników wybrałaby inną ścieżkę kształcenia. Taka sytuacja może być wywołana faktem, iż wejście na rynek pracy zweryfikowało praktyczność zdobytej edukacji i jej przydatność do wykonywania zawodu.
Perspektywy na rynku pracy
W poszukiwaniu pracy w kryzysie na pewno nie pomaga negatywne nastawienie. Niestety, jest ono wzmacniane przez media oraz instytucje publikujące coraz bardziej pesymistyczne prognozy gospodarcze. Postanowiliśmy zapytać naszych ankietowanych, jak oceniają trudność znalezienia posady.
Aż 71% twierdzi, że ciężko znaleźć jakąkolwiek pracę, przy czym 24% uważa, że zadanie to jest bardzo trudne. Rozkład odpowiedzi jest podobny w przypadku pytania o pracę w zawodzie: 48% Polaków ocenia znalezienie takiego zatrudnienia jako raczej trudne, a 29% jako bardzo trudne.
Większość ankietowanych uznała, że w Polsce trudno jest znaleźć pracę w ich zawodach. Twierdzili tak przedstawiciele większości branż. Wśród badanych wyjątek stanowili pracownicy branży technologii informatycznych (IT) oraz telekomunikacji – ponad połowa z nich stwierdziła, że pracę w ich zawodzie można znaleźć łatwo. W pozostałych branżach sytuacja przedstawiała się mniej optymistycznie: większość badanych z tych specjalności uznała, że trudno w nich o znalezienie pracy. Na uwagę zasługują pracownicy związani z mediami, wydawnictwami, reklamą i PR. Niemal połowa przedstawicieli tych popularnych zawodów sądzi, że zdecydowanie trudno jest w nich znaleźć pracę, a 32% – że raczej trudno. Próby poszukiwania pracy w branży są również trudne dla potencjalnych pracowników administracji publicznej. Tylko 9% ankietowanych z tej branży uznało znalezienie posady w ich zawodzie za łatwe, a aż 91% – za raczej trudne lub zdecydowanie trudne. Niełatwa jest również sytuacja pracowników związanych z edukacją – 85% ich przedstawicieli określiło zdobycie pracy w swojej branży jako raczej trudne lub zdecydowanie trudne.
Podsumowanie
Kwestia niedopasowania systemu edukacji do rynku pracy jest coraz częściej dyskutowana w mediach oraz środowisku eksperckim. Aby sprawdzić, czy rzeczywiście niedopasowanie to występuje, a jeśli tak, to jaki jest stopień tego zjawiska, warto zastanowić się nad tym, czy Polacy pracują w zawodach zgodnych z kierunkiem zdobytego przez nich wykształcenia.
Zgodność wykonywanej pracy z uzyskaną wcześniej edukacją zadeklarowało nieco więcej niż 50% ankietowanych w badaniu zrealizowanym przez naszą firmę. Im wyższe stanowisko pracy i osiągane zarobki, tym wyższy okazał się odsetek osób pracujących w swoim zawodzie. Większość ankietowanych było zadowolonych ze swojej pracy, poziomu swojego wykształcenia i jego kierunku. Może to być częściowo spowodowane tym, że w naszym badaniu wzięły udział głównie osoby, które osiągnęły wykształcenie wyższe. Mimo deklarowanego zadowolenia z kierunku kształcenia 40% badanych uznało, że nie wybrałoby ponownie tego samego kierunku, gdyby rozpoczynało swoją edukację jeszcze raz. Może to być argumentem świadczącym o niewystarczającym poziomie nauczania potrzebnych w życiu zawodowym kompetencji praktycznych.
Ważnym wnioskiem płynącym z badania jest również stwierdzenie, iż sytuacja na rynku pracy w Polsce jest trudna – przedstawiciele większości branż (z wyjątkiem branży IT i komunikacji) stwierdzili, że znalezienie pracy w ich zawodzie jest dziś trudne. Pomimo iż własna edukacja najczęściej wzbudzała zadowolenie badanych, można uznać, że nie jest ona dostatecznie dopasowana do obecnej sytuacji na rynku pracy w naszym państwie. Świadczą o tym choćby liczne odpowiedzi osób uznających, że w „wyuczonym” przez nich zawodzie trudno dziś znaleźć pracę.
Gabriela Jabłońska
Ewa Kapusta
Sedlak & Sedlak