Atrakcyjność inwestycyjną można zdefiniować w kategoriach korzyści, które można uzyskać w wyniku prowadzenia działalności gospodarczej na danym obszarze. Tereny, które oferują najkorzystniejszą kombinację czynników lokalizacji, stwarzają tym samym najlepsze warunki dla funkcjonowania przedsiębiorstw. Korzyści te mają w głównej mierze wymiar finansowy – wpływają na poprawę rachunku ekonomicznego przedsięwzięcia, co umożliwia osiągnięcie wyższej stopy zwrotu z inwestycji. Nie mniej istotne są jednak korzyści, których wartość pieniężna jest trudna do oszacowania. Zaliczają się do nich takie elementy jak: wizerunek inwestora, postawy lokalnej społeczności wobec inwestora czy warunki życia dla przyszłych pracowników. Na atrakcyjność inwestycyjną składa się kilkadziesiąt zmiennych, które stanowią podstawę dla oceny przestrzennego zróżnicowania poszczególnych korzyści lokalizacji terenów. Do branych pod uwagę czynników, jeśli chodzi o ocenę województw należą: zasoby i koszty pracy, dostępność transportowa, chłonność rynku zbytu, poziom rozwoju infrastruktury gospodarczej i społecznej, aktywność wobec inwestorów czy poziom bezpieczeństwa powszechnego.
Liderzy atrakcyjności inwestycyjnej
Według rankingu Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową, najbardziej atrakcyjnym obszarem pod kątem podejmowania inwestycji w 2013 roku było województwo śląskie. Śląsk otrzymuje tytuł lidera niezmiennie od 2009 roku. Na wysoką pozycję tego województwa wpływa wiele czynników, do których można zaliczyć m.in. wysoką wartość PKB, jaką tworzy region. W 2011 roku wartość produktu krajowego brutto na 1 mieszkańca wynosiła 42,8 tys. PLN (108,0% średniej krajowej), co plasowało województwo śląskie na 3. miejscu względem innych województw.
Kluczowymi atutami województwa śląskiego są:
- największy w Polsce zespół miejski, a także najsilniej uprzemysłowiony region Polski o tradycyjnych specjalizacjach (np. górnictwo, hutnictwo), poddawany skutecznej restrukturyzacji,
- największy w Polsce węzeł komunikacyjny, który wpływa korzystnie na rozwój przemysłu o licznych powiązaniach kooperacyjnych,
- liczne podstrefy ekonomiczne, które oferują atrakcyjne tereny inwestycyjne,
- główne kierunki kształcenia w województwie w dużym stopniu dopasowane do profilu gospodarczego regionu (nauki ścisłe i kierunki techniczne),
- wysokie oceny potencjalnej i rzeczywistej atrakcyjności inwestycyjnej dla: handlu, turystyki, gospodarki narodowej, przemysłu kapitałochłonnego, pracochłonnego, a także jeśli chodzi o pośrednictwo finansowe usług dla biznesu oraz edukacji.
Z kolei do słabych stron tego terenu można zaliczyć poziom bezpieczeństwa powszechnego. Województwo śląskie charakteryzuje się wysokim poziomem przestępczości oraz niższym od przeciętnej wskaźnikiem wykrywalności przestępstw.
Województwami, które podobnie jak województwo śląskie charakteryzują się wysoką atrakcyjnością inwestycyjną są województwa: dolnośląskie i mazowieckie. Do kluczowych atutów tych dwóch regionów można zaliczyć m.in.:
- wysoki poziom rozwoju gospodarczego znacznie przekraczający średnią krajową,
- korzystne położenie geopolityczne oraz dobrze rozwinięta infrastruktura transportowa i teleinformatyczna,
- obecność wielu uczelni wyższych,
- duża liczba podstref ekonomicznych.
Województwo dolnośląskie charakteryzuje się także wysokim poziomem rozwoju przemysłu, co wiąże się ze specjalizacją tego regionu w prowadzeniu nowoczesnych rodzajów produkcji przemysłowej (np. przemysłu środków transportu, czy elektroniki użytkowej). Z kolei na Mazowszu ważną rolę odgrywają nowoczesne usługi, takie jak pośrednictwo finansowe, usługi dla biznesu, telekomunikacja oraz edukacja. Województwo mazowieckie cechuje się także wysoką wydajnością pracy, która rekompensuje po części stosunkowo wysoki poziom wynagrodzeń. Atutem tego obszaru jest również obecność centrum kapitałowego Europy Środkowej i Wschodniej - Warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych.
Tak jak w przypadku województwa śląskiego, główną wadą województwa dolnośląskiego jest niezadowalający poziom bezpieczeństwa powszechnego. Z kolei w województwie mazowieckim oprócz niskiego poziomu bezpieczeństwa powszechnego największy problem tkwi w wysokich kosztach pracy.
Regiony z problemami
Województwa: śląskie, dolnośląskie i mazowieckie są atrakcyjnymi obszarami dla potencjalnych inwestorów. Wiele regionów w Polsce znajduje się jednak w gorszej sytuacji. Jak wynika z analiz Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową, atrakcyjność inwestycyjna przyjmuje stosunkowo niższe wartości na wschodzie kraju. Szczegółowe różnice pomiędzy województwami obrazuje zamieszczony poniżej schemat.
Do województw, które charakteryzują się wysokim poziomem atrakcyjności inwestycyjnej należą województwa: małopolskie, wielkopolskie, pomorskie, zachodniopomorskie i łódzkie. Niską atrakcyjność inwestycyjną można natomiast przypisać pięciu regionom: województwu podkarpackiemu, warmińsko-mazurskiemu, świętokrzyskiemu, lubelskiemu i podlaskiemu.
Wszystkie z wymienionych województw charakteryzują się niskim poziomem dostępności transportowej, na którą wpływają przede wszystkim słabo rozwinięte sektory transportu i logistyki oraz brak międzynarodowych połączeń lotniczych (z wyjątkiem województwa podkarpackiego). Na całościowej niskiej ocenie województwa podkarpackiego oraz pozostałych regionów uznanych za mało atrakcyjne pod względem inwestycyjnym zaważyła także w dużej mierze niewielka aktywność regionu wobec inwestorów. Ta kategoria została zdefiniowana jako zdolność do kreowania wizerunku danego obszaru oraz jego popularyzacji, a także do stworzenia przez władze samorządowe klimatu sprzyjającego inwestycjom. Wskaźnikami aktywności inwestycyjnej były w tym przypadku m.in. liczba ofert inwestycyjnych w bazie Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych oraz wynik certyfikacji Regionalnych Centrów Obsługi Inwestora dokonanej przez PAIiIZ.
Relatywnie słabe zaludnienie branych pod uwagę terenów oraz niższy popyt generowany przez gospodarstwa domowe oraz przedsiębiorstwa na tych obszarach wiążą się także z niewielką chłonnością rynku, która dodatkowo obniża ogólną ocenę atrakcyjności inwestycyjnej.
Kolejnymi czynnikami, które wpływają na zdolność do przyciągania inwestorów są: infrastruktura gospodarcza oraz infrastruktura społeczna danych terenów. Najniższy poziom infrastruktury gospodarczej odnotowano w województwach: warmińsko-mazurskim, lubelskim, kujawsko-pomorskim, świętokrzyskim oraz podlaskim (województwo podkarpackie także pod tym względem wypada niekorzystnie). Wynika to z faktu, że na większości z tych obszarów słabo rozwinięta jest infrastruktura badawczo-rozwojowa. Brane pod uwagę województwa charakteryzują się także stosunkowo niewielkim zasobem wolnych terenów inwestycyjnych w specjalnych strefach ekonomicznych. Niskim poziomem infrastruktury społecznej wyróżnia się przede wszystkim województwo lubelskie. Wynika to z niskiej intensywności życia kulturalnego oraz niskiego poziomu rozwoju infrastruktury turystycznej (wskaźnikami poziomu infrastruktury społecznej były: liczba i aktywność instytucji kultury – teatrów, kin, domów kultury oraz nasycenie infrastrukturą hotelową i gastronomiczną).
Niezwykle istotnym elementem, który kształtuje atrakcyjność inwestycyjną poszczególnych regionów są także zasoby i koszty pracy. Do województw o najniższym poziomie zasobów pracy i/lub kosztów pracy zaliczają się województwa: warmińsko-mazurskie, lubelskie i podlaskie. Dużym problemem na tych terenach są małe zasoby pracy zarówno, jeśli chodzi o pracujących, jak i bezrobotnych oraz absolwentów. Pod względem deficytów jakościowych, można wymienić np. niski poziom przedsiębiorczości, jaki odnotowano na branych pod uwagę terenach.
Co ciekawe, województwa które zostały zaklasyfikowane jako najmniej atrakcyjne dla inwestorów mają jedną wspólną zaletę – wysoki poziom bezpieczeństwa powszechnego.
Warto dodać, że w odniesieniu do 2012 roku nie odnotowano istotnych różnic w wartościach atrakcyjności inwestycyjnej poszczególnych regionów Polski. Przekształcenia dotyczyły tylko zmian pozycji w obrębie grup obszarów silnych, przeciętnych i słabych, ale ich zakres był nieznaczny.
Podsumowanie
Aby doprowadzić do wzmocnienia przewag poszczególnych regionów w zakresie atrakcyjności inwestycyjnej oraz do świadomego kierowania polityką inwestycyjną i rozwojem całego regionu niezbędna jest dogłębna znajomość mocnych i słabych stron danego obszaru. Za prawdziwą miarę sukcesu uważane jest skłonienie do inwestycji podmiotu, którego działalność będzie zgodna ze strategią rozwoju województwa i równocześnie wpłynie na wzmocnienie konkurencyjności całej gospodarki. Pierwszym krokiem, który może doprowadzić do takiej sytuacji jest jednak właśnie znajomość atutów i słabości regionu oraz oczekiwań typowych dla różnych rodzajów inwestycji. Takie rozeznanie przynosi niezbędną wiedzę na temat tego, do kogo i w jaki sposób powinno się kierować promocję i ofertę inwestycyjną – które dzisiaj muszą być „szyte na miarę”.
Joanna Szwed
Sedlak & Sedlak
