Długość zatrudnienia u jednego pracodawcy. Doświadczenia krajów rozwiniętych

Trendy i prawidłowości obserwowane na rynku pracy dotyczą różnych obszarów: struktury zatrudnienia, wysokości wynagrodzenia, zróżnicowania przestrzennego bezrobocia i wielu innych. Są to dane powszechnie dostępne – poprzez publiczną statystykę łatwo do nich dotrzeć. Na próżno jednak szukać równie szczegółowych danych dotyczących rotacji pracujących i powiązanej z tym przeciętnej długości zatrudnienia w jednym miejscu pracy. W niniejszym artykule pojęcie przeciętnej długości zatrudnienia u jednego pracodawcy odnosi się do angielskiego słowa tenure powszechnie wykorzystywanego w tym kontekście.

Przytoczone w niniejszym artykule badania długości zatrudnienia pochodzą w niektórych przypadkach z 2000 roku. Jednak z uwagi na stabilność tej zmiennej w średnim i długim terminie zasadne jest wyciąganie wniosków na temat aktualnej sytuacji. Jak dotąd nie udało się również wypracować uniwersalnego sposobu na pomiar długości zatrudnienia u jednego pracodawcy. Stąd w przytaczanych badaniach możliwe są różnice w wartościach dla konkretnych krajów. Jako plus trzeba jednak odnotować, że różnice te nie prowadzą do sprzecznych wniosków. Dodatkowo, bez względu na to kto i w jaki sposób przeprowadził badanie, ich wnioski oraz obserwowane tendencje są ze sobą zbieżne.

Problem długości zatrudnienia sprowadza się do wyboru pomiędzy częstymi zmianami pracodawcy a związaniem się z jedną firmą na dłużej. Intuicyjnie można przyjąć, że większą niechęcią do zmiany zatrudnienia charakteryzują się starsi pracownicy. Większość zatrudnionych w wieku 50+ potrzebuje bowiem stabilnego i pewnego źródła dochodu – dzięki temu mogą zapewnić swojej rodzinie dobrobyt. Osoby młodsze, cieszące się większą niezależnością, nie są obarczone tym obowiązkiem.

Dane statystyczne jednoznacznie potwierdzają tę tezę. Badania amerykańskiej organizacji Employee Benefit Research Institute (EBRI) pokazują, że mediana długości zatrudnienia u jednego pracodawcy rośnie wraz z wiekiem. Mężczyźni z grupy wiekowej 55-64 lata pracowali u jednego pracodawcy trzykrotnie dłużej niż mężczyźni w wieku 25-34 lata. Pokazano to na wykresie 1.



Analogiczna sytuacja ma miejsce w przypadku zatrudnienia kobiet w USA. Młodsze kobiety są mniej lojalne względem swoich pracodawców niż ich starsze koleżanki. (por. wykres 2.). Do podobnych wniosków można dojść, analizując dane dotyczące europejskiego rynku pracy. Wynika z nich, że młodzi pracownicy (25-39 lat) stanowią największy udział w grupie pracowników zatrudnionych u pracodawcy nie dłużej niż 5 lat. Jednocześnie pracownicy z grupy 50+ są dominującą grupą wśród zatrudnionych powyżej 20 lat.

Długość zatrudnienia a płeć

Według przytoczonych badań EBRI, w okresie 1983-2010 na amerykańskim rynku pracy mediana długości zatrudnienia u jednego pracodawcy wśród pracowników powyżej 25. roku życia wzrosła z 5 lat do 5,2 lat. Ten sam wskaźnik dla mężczyzn spadł z 5,9 do 5,3 lat, a miernik dla kobiet wzrósł z 4,2 do 5,1 lat.

Podobne wyniki przyniosły badania długości zatrudnienia w Niemczech. W okresie 1984-1999 mediana długości zatrudnienia kobiet u jednego pracodawcy oscylowała wokół 6 lat. W tym samym czasie stabilność zatrudnienia mężczyzn zmniejszyła się z 9,4 lat do 7,5 lat. Podsumowując, kobiety pracują u jednego pracodawcy krócej niż mężczyźni. To interesujące, biorąc pod uwagę trendy na europejskim rynku pracy. Wynika z nich, że częstotliwość zmiany pracy wśród mężczyzn jest większa niż wśród kobiet. O ile panowie podejmują współpracę z nowym zakładem pracy średnio 3,4 razy w życiu, kobiety robią to tylko 3 razy. Mężczyźni częściej skłaniają się więc ku mniej stabilnej karierze zawodowej, czego przejawem są częstsze zmiany miejsca zatrudnienia.

Rzadkie zmiany pracy przez kobiety i ich relatywnie krótki okres zatrudnienia mogą wynikać z obowiązków macierzyństwa. Kobiety, będąc w ciąży, często odchodzą z pracy. Po urodzeniu dziecka przedłużają urlop macierzyński lub decydują się wychowywać dziecko i zasilają w ten sposób szereg biernych zawodowo. Można także domniemywać, że inną przyczyną mogą być różnice w wieku emerytalnym kobiet i mężczyzn. W krajach, gdzie obowiązuje niższy wiek emerytalny kobiet, przeciętna długość pracy u jednego pracodawcy może być niższa.

Długość zatrudnienia a sektor gospodarki

Czy menedżerowie wiążą się ze swoimi pracodawcami długoterminowo? Okazuje się, że pracownicy pełniący w organizacjach wysokie funkcje zatrudnieni są u jednego pracodawcy dłużej niż pracownicy niższych szczebli. Przykładowo, menedżerowie odznaczają się długim zatrudnieniem u jednego pracodawcy (11,7 lat). Nieco niższy, ale również wysoki staż dotyczy pracowników umysłowych (9,3 lat). Najkrócej z jednym miejscem pracy wiążą się pracownicy fizyczni – 8,7 lat. Powodem tych różnic może być fakt, że stanowisko menedżera oferowane jest zazwyczaj nie tylko osobom o najwyższych kwalifikacjach i wieloletnim doświadczeniu. Dodatkowym kryterium może być długi staż pracy w konkretnej firmie. Dzięki temu kandydat na menedżera zna specyfikę firmy, co w procesie zarządzania może okazać się bardzo przydatne.

Nieco inaczej wygląda porównanie długości zatrudnienia w poszczególnych sektorach gospodarki. W Niemczech kobiety zatrudnione w sektorze usług i handlu pracują u jednego pracodawcy około 5 lat, podczas gdy kobiety pracujące w przemyśle – średnio 6 lat.

Dysproporcje pojawiają się również na poziomie europejskim. Przykładowo, wśród krajów UE staż pracy w sektorze rolniczym waha się od 12,2 lat w Hiszpanii do 21,1 lat w Grecji. W sektorze finansowym długość zatrudnienia osiąga minimum w Wielkiej Brytanii (7,1 lat), a maksimum w Grecji (11,1 lat). Z opisanych przykładów można wyciągnąć następujące wnioski:

1. Zatrudnienie w rolnictwie przyjmuje często formę pracy na własny rachunek. Stąd w każdym z krajów europejskich długość zatrudnienia w tym sektorze jest największa spośród wszystkich sektorów.
   
2. Nagromadzenie licznych instytucji finansowych, na przykład w londyńskim City i innych znanych centrach finansowych, ułatwia tamtejszym pracownikom częstą zmianę pracy. Tymczasem marginalna rola rolnictwa w rozwiniętych gospodarkach redukuje liczbę firm działających w tym obszarze. Niewielka konkurencja skłania pracowników rolnictwa do dłuższego pozostawania u jednego pracodawcy.
   
3. Różnice w długości zatrudnienia w różnych sektorach wynikają ze zróżnicowanych możliwości rozwoju kariery zawodowej. Wysokie kwalifikacje skracają przeciętną długość zatrudnienia. Nie zwiększają jednak ryzyka bezrobocia, ale wpływają pozytywnie na zawodową mobilność.

Długość zatrudnienia w sektorze prywatnym i publicznym wykazuje ciekawe zróżnicowanie. Zarówno w USA, jak i w Europie sektor publiczny charakteryzuje się znacznie dłuższym okresem zatrudnienia niż sektor prywatny. W USA przeciętny staż pracy w sektorze publicznym sięgał w 2010 roku 7,1 lat, natomiast w sektorze prywatnym nie przekraczał 4 lat.

Długość zatrudnienia a wykształcenie

W większości rozwiniętych państw przeciętna długość zatrudnienia oscylowała w 2000 roku wokół 10 lat. Jednak biorąc pod uwagę różne poziomy wykształcenia pracowników, długość zatrudnienia jest mocno zróżnicowana, co pokazano na wykresie 3.



Porównując dane International Labour Office (ILO) do opisanych wcześniej badań amerykańskiego i niemieckiego rynku pracy, można stwierdzić, że wyniki ILO są lekko zawyżone. Różnice te nie zmieniają jednak proporcji. Zdecydowanie najkrótsza długość zatrudnienia występuje na amerykańskim rynku pracy. Podobnie ma się rzecz w Wielkiej Brytanii i Irlandii wśród wykształconych pracowników. Zatem rynki pracy krajów anglosaskich charakteryzują się znaczną elastycznością.

Nieco sztywniejsze rynki pracy, choć wciąż o relatywnie niewielkiej długości zatrudnienia, funkcjonują w krajach skandynawskich. Zauważalne jest to głównie w przypadku wykształconych pracowników. Kraje takie jak Włochy, Francja, Grecja charakteryzują się największą sztywnością rynku pracy. Przeciętna długość zatrudnienia jest w nich najwyższa spośród badanych państw. Na osobną uwagę zasługuje Japonia, w której opisywane wskaźniki znacznie odbiegają od wartości obserwowanych w innych rozwiniętych krajach. Zauważalne jest to głównie wśród pracowników o niższym i średnim wykształceniu. Powód: dalekowschodnia kultura organizacji, która zakłada wieloletnią lojalność pracowników w stosunku do pracodawców. Przykładowo, ponad 70% japońskich pracowników w wieku 30-44 lata jest zatrudnionych u jednego pracodawcy dłużej niż 10 lat. Natomiast w USA wskaźnik ten nie przekracza 40%.



Najsłabiej wykształceni pracownicy wiążą się na długie lata z jednym pracodawcą (patrz: wykres 4.). W 2000 roku średnia dla krajów objętych badaniem ILO wyniosła 11,7 lat. Warto przy tym podkreślić wysokie odchylenie standardowe: 3 lata. Oznacza to, że w poszczególnych krajach różnice w długości zatrudnienia niewykwalifikowanych pracowników są większe niż w przypadku pracowników z wykształceniem średnim i wyższym. Średnia długość zatrudnienia w tych grupach wynosi ok. 10 lat przy odchyleniu standardowym odpowiednio: 1,9 lat oraz 1,3 lata. Innymi słowy, wyższe wykształcenie oznacza krótszy okres zatrudnienia u jednego pracodawcy przy jednoczesnych niewielkich zróżnicowaniach międzynarodowych.

Podsumowanie

Analiza długości zatrudnienia u jednego pracodawcy jest niewątpliwie sporym wyzwaniem z uwagi na brak spójnego materiału badawczego. Trudność tę wzmaga również brak międzynarodowych standardów, które zapewniałyby porównywalność wyników. Niemniej jednak, dostępne w tym zakresie badania pozwalają na wyciągnięcie kilku wniosków. Po pierwsze, w poszczególnych rozwiniętych krajach przeciętna długość okresu zatrudnienia jest silnie zróżnicowana. Po drugie, kobiety pracują krócej u poszczególnych pracodawców, choć rzadziej niż mężczyźni zmieniają pracę. Po trzecie, wiek pracowników wpływa na ich lojalność względem pracodawców. Młodsi pracownicy są skłonni częściej zmieniać miejsce zatrudnienia, starsi – cenią stabilizację. Po czwarte, na długość zatrudnienia u jednego pracodawcy ma wpływ poziom wykształcenia i sektor gospodarki.