Czy każdego stać na pracownika na etacie? Pozapłacowe koszty pracy

Firmy zawdzięczają swoje przychody dobrze wyszkolonym pracownikom. Dzięki ich pracy, zaangażowaniu i pomysłowości przedsiębiorstwo może odnosić kolejne sukcesy. Jednak pracownicy to również spory wydatek. Koszty pracy są jednymi z głównych obciążeń finansowych przedsiębiorstw. W ich skład wchodzą nie tylko pensje dla zatrudnionych. To również składki odprowadzane od wynagrodzeń, wydatki na szkolenia czy zapewnienie odpowiednich warunków pracy.

Pozapłacowe koszty pracy – definicja

Pozapłacowe koszty pracy to ta część wydatków związanych z zatrudnieniem pracownika, która nie jest związana z jego bezpośrednim wynagrodzeniem. Termin ten odnosi się więc do różnicy pomiędzy tym, co pracodawca wyda na zatrudnionego, a pensją netto pracownika.

Pozapłacowe koszty pracy obejmują odprowadzane od wynagrodzenia podatki, składki na ubezpieczenia i państwowe fundusze. W Polsce od każdego pracownika na etacie pracodawca ma obowiązek odprowadzić składki na ubezpieczenia społeczne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Pracodawcy są również obciążani kosztami szkoleń BHP czy odzieżą roboczą, muszą też wyposażyć stanowisko pracy i dostosować warunki do obowiązujących przepisów.

Niekiedy na podstawie osobnych, wewnętrznych ustaleń firmy oferują personelowi dodatkowe pakiety socjalne. Do najczęściej spotykanych należy prywatna opieka medyczna, darmowe karnety na zajęcia sportowe czy możliwość nauki języka obcego sponsorowana przez pracodawcę. Takie pakiety zachęcają specjalistów do podjęcia pracy w danej organizacji. Przyczynia się to do rozwoju firmy, zawsze jednak generuje dodatkowe koszty związane z zatrudnieniem.

Czynniki wpływające na wysokość pozapłacowych kosztów pracy

Rząd przeznacza część podatków i składek na realizację zadań socjalnych. Wysokość pozapłacowych kosztów pracy odzwierciedla zazwyczaj stopień opiekuńczości państwa. Jeśli obywatele wymagają od rządu wsparcia w sytuacjach kryzysowych, muszą godzić się równocześnie na comiesięczne składki odprowadzane na rzecz bezrobotnych, przewlekle chorych czy poszkodowanych w wypadkach. Z pieniędzy odprowadzanych przez pracodawców i pracowników wypłacane są na przykład emerytury i zasiłki. Stąd ilość przywilejów emerytalnych czy wysokość zasiłków zawsze odbija się na wysokości składek.

Wpływ na pozapłacowe koszty pracy mają również postanowienia zbiorowych układów pracy, a więc wspólne ustalenia związków zawodowych i pracodawców. Wysokość pozapłacowych kosztów pracy jest też uzależniona od polityki personalnej firmy – przede wszystkim od ilości pracowników zatrudnianych w oparciu o umowę o pracę, ale również od ewentualnego przyjęcia opisanych wcześniej, dodatkowych pakietów socjalnych.

Za co zapłaci pracodawca?

Pracodawcy często narzekają na ogrom wydatków związanych z zatrudnieniem pracownika. Zatrudnieni uważają zaś, że otrzymywane przez nich stawki są zbyt niskie. Różnica w postrzeganiu tej kwestii wynika w dużej mierze z pozapłacowych kosztów pracy. Opłaty na rzecz państwa potrącane są zarówno z wynagrodzenia pracownika, jak i z budżetu pracodawcy. Taka sytuacja znacząco obniża pensję netto.

Od wynagrodzenia pracownika odciągane są składki na ubezpieczenia zdrowotne, chorobowe i zaliczka na podatek dochodowy. Ubezpieczenie zdrowotne umożliwia korzystanie z niepłatnej, publicznej opieki zdrowotnej. Składki chorobowe pozwalają z kolei na otrzymywanie wynagrodzenia przez pracownika będącego na zwolnieniu z powodu przejściowych problemów zdrowotnych.

Ze środków pracodawcy opłacane są ubezpieczenie wypadkowe, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Socjalnych. Środki Funduszu Pracy są przez państwo przeznaczane przede wszystkim na zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki szkoleniowe i szkolenia pracowników zagrożonych bezrobociem. Opłaca się z nich również część badań i ekspertyz dotyczących rynku pracy. Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Socjalnych zaspakaja natomiast roszczenia finansowe pracowników, których pracodawca stał się niewypłacalny. Opłacanie składek emerytalnych i rentowych jest wspólnym obowiązkiem pracownika i pracodawcy. Zabezpieczają one emeryturę i gwarantują wypłacanie zasiłku w przypadku stałej niezdolności do pracy. Pracownik ma też prawo do renty rodzinnej czy zasiłku pogrzebowego. Informacje o stronie opłacającej składki znajdują się w tabeli 1.



Pokrywając część składek społecznych oraz wpłacając pieniądze na fundusze celowe, pracodawca wyda na zatrudnienie pracownika znacznie więcej niż wynosi otrzymywana przez zatrudnionego pensja. Z badaniami opisującymi to zjawisko związane jest pojęcie klina podatkowego. Klin podatkowy to przedstawiona procentowo różnica pomiędzy całkowitymi kosztami pracy ponoszonymi przez pracodawcę a wynagrodzeniem netto pracownika. W ostatnich latach klin podatkowy w Polsce wynosił około 35 procent. Oznacza to że nawet 1/3 całkowitych nakładów na pracownika trafia do Skarbu Państwa.

Minimalizacja pozapłacowych kosztów pracy

Gdy konieczne są oszczędności, pracodawcy starają się ominąć cześć pozapłacowych kosztów pracy. Ponieważ konieczność opłacania całości składek i funduszy spoczywa na osobach zatrudniających pracowników na podstawie umowy o pracę, dużą popularnością cieszą się umowy cywilnoprawne. Pozwalają one na redukcję części kosztów związanych z zatrudnieniem. Umowy cywilnoprawne to umowy o dzieło i umowy-zlecenia. Te pierwsze nie wymagają opłacania żadnych składek. Są więc szczególnie korzystne dla pracodawców. Umowa-zlecenie zapewnia pracownikowi, który nie posiada innych tytułów do ubezpieczeń, ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz zdrowotne. Jednak jeśli pracownik ma inne źródło dochodu, z którego odprowadzane są składki, to ubezpieczenie rentowe i emerytalne nie muszą być ponownie opłacane. Pracodawcy chętnie zatrudniają również osoby, które nie ukończyły 26. roku życia i posiadają status studenta. Taki pracownik zatrudniony na umowę-zlecenie jest zwolniony z obowiązku ubezpieczeniowego.

Ważnym problemem związanym z kwestią pozapłacowych kosztów pracy jest też rozrost szarej strefy. Szara strefa obejmuje zatrudnionych, których praca jest niezarejestrowana lub niezgłoszona. W związku z tym nie płacą oni podatków od uzyskanych dochodów i nie opłacają składek. Uznaje się, że im wyższy klin podatkowy, tym częściej pracodawcy i pracownicy nie podpisują legalizujących zatrudnienie umów. W ten sposób pracodawca ponosi znacznie niższe koszty i może cześć pieniędzy przeznaczyć na wypłacenie wyższych wynagrodzeń. Pracownik zaś zyskuje wyższą, bo nieobciążoną podatkami pensję, którą w całości pozostawia dla siebie.

Zakończenie

Kwestia pozapłacowych kosztów pracy jest ważna z punktu widzenia całej gospodarki. Jest to jeden z czynników najsilniej wpływających na decyzję przedsiębiorstw o stworzeniu nowych stanowisk. Szczególnie zatrudnienie na pełny etat i w oparciu o umowę o pracę może być limitowane wysokim klinem podatkowym. Jest to również kluczowe dla zagranicznych koncernów poszukujących nowych lokalizacji dla swoich filii. Stąd pozapłacowe koszty pracy to problem wymagający dobrze dopasowanych rozwiązań. Rząd musi balansować tak, by nie przeciążać systemu nadmierną ilością składek, ale równocześnie nie pozostawiać pracowników bez jakiegokolwiek zabezpieczenia.