Zawody regulowane - co trzeba wiedzieć?

Zatrudnienie w obcym kraju nigdy nie było tak łatwe jak obecnie. Unia Europejska zniosła bariery przestrzenne i dała początek nowej fali migracji zarobkowych. Szybko jednak okazało się, że praca i życie w obcym miejscu wymagają nie tylko pokonania trudności kulturowych, ale także prawnych. Brak jednolitego ustawodawstwa w zakresie szkolnictwa, pracy i polityki społecznej sprowadził już niejednego optymistę „na ziemię”. Przeszkody natury formalnej stanowią między innymi zawody regulowane. Z niniejszego tekstu dowiedzą się Państwo, czym tak naprawdę są profesje regulowane oraz jakie są ich rodzaje. W osobnej części publikacji porównano liczbę tego typu zawodów w Polsce oraz w pozostałych krajach Starego Kontynentu.

Zawód regulowany – co to właściwie oznacza?

Zgodnie z definicją Parlamentu Europejskiego do zawodów regulowanych (reglamentowanych) zaliczamy działalność zawodową lub zespół działalności zawodowych, których podjęcie, wykonywanie lub jeden ze sposobów wykonywania wymaga bezpośrednio bądź pośrednio (…) posiadania specjalnych kwalifikacji zawodowych. Mówiąc wprost: aby wykonywać zawód regulowany, trzeba spełniać obiektywne kryteria zawarte w dyrektywie danego kraju. W przypadku zawodów nieregulowanych decyzja o zatrudnieniu pracownika należy do pracodawcy i może być podejmowana na podstawie zróżnicowanych kryteriów.

Istnieje kilka sposobów ograniczenia dostępu do zawodu. Autorzy raportu opublikowanego przez Fundację Republikańską we wrześniu 2011 roku wymienili najważniejsze: wymóg wykształcenia, egzamin państwowy, egzamin korporacyjny, uzyskanie wpisu do rejestru po spełnieniu określonych warunków, wymóg doświadczenia, spełnianie określonych kryteriów (np. niekaralność, świadectwo zdrowia). Oczywiście jeden zawód może być ograniczany na wiele różnych sposobów.

Zawody regulowane systemu ogólnego i sektorowego

W Polsce instytucją koordynującą listę zawodów regulowanych jest Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Zasady dostępu do zawodów ustalają z kolei odpowiedni ministrowie. Profesje są natomiast podzielone na dwie podstawowe grupy: zawody systemu sektorowego oraz systemu ogólnego.

Te pierwsze można wymienić na „palcach jednej ręki”. Są to: adwokat, radca prawny, lekarz weterynarii, lekarz, lekarz dentysta, farmaceuta, pielęgniarka, położna oraz magister inżynier architekt.



Zawodów regulowanych systemu ogólnego jest znacznie więcej. Każdy znajduje się „pod pieczą” właściwego ministra. Przykładowo sposób dostępu do wszelkich zawodów nauczycielskich ustala minister właściwy ds. oświaty i wychowania. Detektyw czy strażak to zawody, którymi zajmuje się minister właściwy do spraw wewnętrznych. Za ograniczenia w dostępie do zawodu pilota szybowcowego odpowiada z kolei minister właściwy ds. transportu, a regulacja profesji „fizjoterapeuta” leży w gestii ministra odpowiadającego za sprawy zdrowia. W poniższej tabeli przedstawiono przykładowe zawody reglamentowane systemu ogólnego znajdujące się pod kierownictwem 19 właściwych ministrów.



Jaka jest różnica między zawodami regulowanymi systemu sektorowego i ogólnego? Istotny okazuje się sposób uznawania kwalifikacji w procesie migracji zarobkowej. W przypadku zawodów regulowanych systemu sektorowego uznawanie kwalifikacji do wykonywania zawodu w obrębie Unii Europejskiej odbywa się automatycznie. Oznacza to, że jeżeli ktoś kształcił się w zawodzie lekarza i uzyskał adekwatny dyplom, może bez problemów podjąć pracę w dowolnym kraju UE. Zawody systemu sektorowego są bowiem reglamentowane w każdym państwie w identyczny sposób. Unia Europejska wprowadziła precyzyjne i, co najważniejsze, jednolite dla całej Wspólnoty wymagania, umożliwiające uzyskiwanie uprawnień zawodowych w tych profesjach.

Inaczej jest w przypadku zawodów regulowanych systemu ogólnego. Każde państwo wyznacza własną, indywidualną listę takich profesji. Jaki jest tego skutek? Osoba, która chce wyjechać za granicę w celach zarobkowych, powinna dowiedzieć się, czy i w jaki sposób dany kraj reglamentuje dostęp do wybranej profesji. Przykładowo może okazać się, że Niemiec, który przez 5 lat wykonywał swój zawód w kraju ojczystym, aby móc pełnić go również w Polsce, powinien spełnić dodatkowe kryteria, np. zdać odrębny egzamin.

Ile mamy zawodów regulowanych?

Polska posiada największą liczbę zawodów regulowanych w Unii Europejskiej. Według danych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego liczba tego typu profesji w naszym kraju wynosi aż 334. Komisja Europejska naliczyła się ich znacznie więcej, bo 374. Wzięła bowiem pod uwagę wszystkie specjalności i stanowiska w ramach zawodu lekarza.



Tymczasem we Wspólnocie statystyki mieszczą się zazwyczaj w przedziale od 100 do 200. Przykładowo w Niemczech utrudniony dostęp do rynku pracy dotyczy 152 zawodów, we Francji 150, w Finlandii – 119. Jedynym krajem, który „depcze nam po piętach”, są Czechy. Kraj ten reglamentuje dostęp do 333 zawodów.