Termin „specjalna strefa ekonomiczna” używany jest w odniesieniu do wyodrębnionych administracyjnie obszarów na terytorium Polski. Przedsiębiorcy, którzy podejmują się realizacji nowych inwestycji na terenie SSE mogą korzystać z pomocy publicznej
w formie zwolnień z podatku dochodowego z tytułu kosztów nowej inwestycji lub tworzenia nowych miejsc pracy. Preferencyjne warunki, w jakich inwestorzy mogą prowadzić działalność gospodarczą na terenach SSE wpływają na przyspieszenie rozwoju regionów i promocję tworzenia miejsc pracy.
W Polsce istnieje 14 specjalnych stref ekonomicznych, tj.: kamiennogórska, katowicka, kostrzyńsko-słubicka, krakowska, legnicka, łódzka, mielecka, pomorska, słupska, starachowicka, suwalska, tarnobrzeska, wałbrzyska oraz warmińsko-mazurska. Na koniec 2012 roku powierzchnia wszystkich stref nieznacznie przekroczyła 15,8 tys. ha, natomiast rok później zajęła już ponad 16,2 tys. ha. Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami, strefy będą funkcjonowały do końca 2026 roku.
Przedstawione poniżej efekty funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych opracowano w odniesieniu tylko do tych przedsiębiorców, którzy posiadają ważne zezwolenia na działalność w strefie. Efekty ekonomiczne każdej ze stref, o których mowa w artykule, są w dużej mierze uzależnione od położenia geograficznego danego terenu. Wiąże się to także z poziomem rozwoju infrastruktury społeczno-gospodarczej analizowanych obszarów oraz z dostępnością odpowiednio wykwalifikowanej kadry pracowniczej. Strefy, które dominują pod względem np. liczby udzielonych zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej lub jeśli chodzi o wartości inwestycji, znajdują się w zachodniej, południowej i centralnej części kraju.
Nowe i utrzymane miejsca pracy
Jedną z największych zalet, jaka wiąże się z utworzeniem na danym terenie specjalnej strefy ekonomicznej jest bez wątpienia kreowanie nowych miejsc pracy. Biorąc pod uwagę stan na dzień 31 grudnia 2013 roku, inwestorzy funkcjonujący na terenie stref zatrudniali 266,7 tys. osób, z czego większą część (73,5%) stanowiły nowe miejsca pracy - utworzone w wyniku realizacji nowych inwestycji po uzyskaniu zezwolenia przez przedsiębiorców. W latach 2007 - 2013 z każdym rokiem, z wyjątkiem 2009 roku odnotowano wzrost liczby miejsc pracy (sumy liczby nowych i utrzymanych miejsc pracy).
Warto zaznaczyć, że w 2013 roku w porównaniu do roku poprzedniego, przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw (w których liczba pracujących przekroczyła 9 osób) wzrosło o 0,3%. Jednocześnie w tym samym okresie czasu, w specjalnych strefach ekonomicznych liczba miejsc pracy ogółem wzrosła o ponad 7,8% (19,2 tys.). Największy przyrost zatrudnienia ogółem (pond 75%) został odnotowany w strefie krakowskiej. Taki wynik został osiągnięty w dużej mierze dzięki trzem spółkom: Valeo Autosystemy, Motorola Solutions Systems Polska oraz HSBC Service Delivery (Polska), które uzyskały zezwolenia na działalność w 2013 roku jako tzw. przedsiębiorstwa w toku. W czterech strefach odnotowano jednak spadek zatrudnienia ogółem. Do tych terenów należały: strefa starachowicka, tarnobrzeska, słupska oraz pomorska. W każdym z wymienionych obszarów taka sytuacja była wynikiem różnych czynników, takich jak np. kryzys w wiodącej na danym terytorium branży, cofnięciem zezwoleń części przedsiębiorcom, czy koniecznością obniżenia kosztów funkcjonowania firm.
Zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej
W 2013 roku wydano 253 zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie specjalnych stref ekonomicznych. Jest to o blisko 90 zezwoleń więcej w porównaniu do roku poprzedniego. W okresie od 2007 do 2013 roku najniższą liczbę wydanych zezwoleń odnotowano w 2009 roku, kiedy ich liczba wyniosła 131.
W 2013 roku najwięcej zezwoleń uzyskali przedsiębiorcy w strefach: krakowskiej (12,6% w odniesieniu do wszystkich nowowydanych zezwoleń), katowickiej (11,1%) i wałbrzyskiej (10,7%).
Liczba wszystkich zezwoleń udzielonych przedsiębiorcom od początku funkcjonowania stref ekonomicznych do końca 2013 roku wyniosła 2 772. W tym okresie część z nich została jednak cofnięta, wygaszona, unieważniona lub uchylona.
Nakłady inwestycyjne
Ważnym wskaźnikiem rozwoju specjalnych stref ekonomicznych na przestrzeni lat jest wartość nakładów inwestycyjnych podejmowanych przez przedsiębiorców funkcjonujących na tych terenach. Od początku funkcjonowania stref do końca 2013 roku, przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą na podstawie zezwolenia, ponieśli nakłady inwestycyjne o wartości przekraczającej 93,1 mld PLN. W 2013 roku w porównaniu do roku poprzedniego inwestycje wzrosły o 8,5% (ponad 7,3 mld PLN).
W 2013 roku największy udział w skumulowanej wartości inwestycji miała strefa katowicka z nakładem 21 109,5 mln PLN, co stanowiło 22,7% wszystkich inwestycji w tym roku. Druga w kolejności pod względem tej cechy była strefa wałbrzyska, z nakładami inwestycyjnymi rzędu 16 342,8 mln PLN (17,5% wszystkich nakładów). Najwyższą dynamiką inwestycji zarówno w 2012, jak i w 2013 roku charakteryzowała się strefa legnicka, w której nakłady inwestycyjne wzrosły o blisko 15%. W porównaniu z 2012 rokiem największy wzrost inwestycji w wartościach bezwzględnych zanotowano w strefie wałbrzyskiej - o ponad 1,7 mld PLN.
Wiodący inwestorzy
W 2013 roku wiodącymi inwestorami okazały się być przedsiębiorstwa takie jak General Motors Manufacturing, Fiat Powertrain Technologies Polska, czy Toyota Motor Manufacturing Poland. Wśród 10 wiodących dziesięciu inwestorów przeważały firmy z branży motoryzacyjnej.
Skąd pochodzi kapitał zainwestowany w specjalnych strefach ekonomicznych? W 2013 roku w specjalnych strefach ekonomicznych największy zainwestowany kapitał pochodził z Polski (19,2% w ogólnej wartości zainwestowanego kapitału), Niemiec (15,5% ogólnej wartości), czy USA i Holandii (odpowiednio 12,1% i 11,6%).
Wydaje się, że specjalne strefy ekonomiczne okres spowolnienia mają już za sobą. W 2013 roku wzrosły nakłady inwestycyjne oraz liczba tworzonych miejsc pracy w strefach. Jednocześnie w 2013 roku zwiększyła się także liczba udzielonych przedsiębiorstwom zezwoleń. Może to świadczyć o tym, że inwestorzy postrzegają polskie strefy ekonomiczne, jako atrakcyjny teren do inwestowania.
Joanna Szwed
Sedlak & Sedlak
