Pracownicy wielu branż działają pod stałą presją czasu. Współcześni pracodawcy wymagają wykonywania wielu zadań równocześnie i bezwzględnego dotrzymywania coraz bardziej wyśrubowanych terminów. Pracownicy nie mają czasu na odpoczynek po zamkniętym projekcie czy dobrze wykonanym zadaniu. Codziennie na nowo wpadają w wir pracy, która wydaje się nie mieć końca. Pomimo krótkich terminów realizacji zleceń wymaga się od nich podejmowania trafnych decyzji i wykonywania zadań na najwyższym poziomie. Z tego powodu pracownicy żyją w ciągłym stresie. Istnieją branże, w których umiejętność pracy w sytuacjach stresowych jest szczególnie istotna. Sukces odnoszą w nich tylko te osoby, które potrafią doskonale zarządzać swoimi emocjami i wykonywać zadania nawet pod silną presją. Osoby pozbawione tych umiejętności mogą ponieść wysokie koszty takiej kariery. Nieumiejętne radzenie sobie ze stresem wywołuje niekorzystne skutki w życiu prywatnym i problemy zdrowotne.
Mocne strony pracowników odpornych na stres
Odporność na stres jest jedną z kompetencji miękkich pozwalających na skuteczne zarządzanie własnym zachowaniem. Kompetencja ta jest zdolnością do podejmowania decyzji i konsekwentnego działania w warunkach, które powodują psychiczne i fizyczne obciążenie. Jest to więc zdolność do skutecznego motywowania się do pracy. Wysoka odporność na stres nie jest cechą występującą powszechnie. W warunkach obciążających psychicznie większość osób pracuje nieefektywnie. Natłok negatywnych emocji utrudnia bowiem planowanie i wystarczającą koncentrację. Stąd w wielu branżach jest to kompetencja różnicująca pracowników o podobnej wiedzy i umiejętnościach zawodowych. W sytuacji silnej presji pracownik odporny na stres będzie w stanie wykorzystać wszystkie swoje zasoby i skuteczne pracować. Osoba o niskiej odporności, pomimo podobnej wiedzy nie będzie w stanie jej wykorzystać. Jej organizm będzie skoncentrowany na walce z negatywnymi emocjami i stresem. W efekcie, pracownik wypadnie poniżej swoich możliwości.
Presja czasu związana jest z szybkim tempem pracy i krótkimi terminami realizacji zleceń. Do sytuacji stresujących można też zaliczyć konieczność częstych zmian strategii czy zarządzanie dużymi zespołami. Negatywne emocje wywołują konflikty w zespole i silna rywalizacja. Stres pojawia się zazwyczaj w sytuacji, w której pracownik nie jest pewien, czy ma wystarczające kompetencje i możliwości do wypełnienia powierzanych mu zadań. Osoby odporne na stres mają zazwyczaj wysokie zaufanie do własnych kompetencji i umiejętności. Dzięki temu chętnie podejmują się trudnych zadań, traktując je jako ciekawe wyzwania. Pracownicy odporni na presję są też zazwyczaj bardziej elastyczni w działaniu, otwarci na zmiany i dodatkowe zadania.
Praca pod presją w ofertach pracy
Zgodnie z danymi uzyskanymi z analizy 270 ofert pracy zamieszczonych na portalu pracuj.pl odporność na stres jest niezbędna dla osiągnięcia sukcesu na stanowiskach kierowniczych. Duże obciążenia rodzi tu konieczność stałej kontroli zespołu i podejmowanie wielu strategicznych decyzji. Zazwyczaj na barkach kadry kierowniczej spoczywa odpowiedzialność za dobre wyniki finansowe firmy. Dodatkowo, są to osoby silnie zaangażowanie w pracę, a przez to podatne na odbieranie porażek w sposób osobisty, co może negatywnie wpłynąć na ich samoocenę. Odporność na stres jest też kluczową kompetencją dla pracowników uzyskujących wynagrodzenie w sposób prowizyjny. Aby otrzymać godziwą pensję, muszą wykazać się dużą efektywnością i konkretnymi osiągnięciami. Z tego powodu odczuwają stałą presję czasu i konieczność rywalizacji z innymi członkami zespołu. W takich warunkach pracują zazwyczaj przedstawiciele handlowi, telemarketerzy czy konsultanci w biurach obsługi kineta. Pracować pod presją muszą też asystenci i sekretarki organizujący pracę biura. Towarzyszy im stałe przekonanie o niewystarczającej ilości czasu na wykonanie wszystkich obowiązków. Są też często obciążani frustracjami klientów i współpracowników niezadowolonych z funkcjonowania firmy. Tabela 1. obrazuje, jak często wymóg odporności na stres występuje w ofertach pracy dla wybranych branż.
Stanowiska dla odpornych – czy warto aplikować
Część pracowników obawia się aplikowania na stanowiska, które wymagają pracy w dużym stresie. Wiele osób ma też problem z oceną własnych kompetencji w tym zakresie. Podstawą dla poznania własnych możliwości jest przełożenie zawartych w ofercie pracy wymogów na konkretne zachowania. Należy zastanowić się, jakie trudne sytuacje wiążą się z konkretnym stanowiskiem pracy. Wymóg odporności na stres w pracy strażaka będzie wiązał się z koniecznością działania w zagrażających życiu warunkach i brania odpowiedzialności za życie innych ludzi. Z kolei ten sam wymóg w pracy menedżera będzie odnosił się do odpowiedzialności za sytuację finansową firmy i osiągnięcia podległych zespołów. Łatwiej przewidzieć własne zachowania w odniesieniu do tak sformułowanych, konkretnych sytuacji niż w odniesieniu do ogólnego pojęcia, jakim jest odporność na stres. Oceniając własne możliwości, należy przyjrzeć się swoim dotychczasowym osiągnięciom w przezwyciężaniu podobnych sytuacji problemowych.
Przygotowanie kilku przykładów z dotychczasowego życia zawodowego i osobistego okazuje się pomocne również w trakcie rozmowy kwalifikacyjnej. Rekrutujący nie zadowolą się ogólnikowymi odpowiedziami i zapewnieniami o wysokiej odporności na presję. Kandydat z pewnością zostanie poproszony o przytoczenie kilku sytuacji, w których wykazał się skutecznym działaniem w warunkach silnego stresu. Każdy pracownik powinien być gotowy do przedstawienia sytuacji, w której uporał się w terminie z dodatkowymi zadaniami, rozwiązał kryzys w firmie bądź podjął trafną decyzję, będąc pod silną presją czasu.
Jak radzić sobie ze stresem w pracy?
Odporność na stres jest kompetencją, którą w pewnym stopniu można wypracować, jednak wpływ na nią mają również stałe cechy osobowościowe. Stąd niektórym osobom niezwykle trudno jest wytrenować umiejętności i postawy pozwalające na pracę pod silną presją. Wpływ na radzenie sobie z sytuacjami kryzysowymi mają stabilność emocjonalna i umiejętność nabrania dystansu do problemów. Pracownicy, których stan emocjonalny jest silnie uzależniony od warunków zewnętrznych, mają problem z zapanowaniem nad stresem. Jest to również niezwykle trudne dla osób ze skłonnością do pesymizmu i odbierania porażek w kategoriach osobistych. Istnieją jednak metody, dzięki którym można wyćwiczyć część reakcji uruchamianych w sytuacji stresu.
W pracy zawodowej najważniejsze jest podzielenie trudnych zadań na mniejsze cele do realizacji. Skupienie się na kolejnych małych krokach jest łatwiejsze i mniej obciążające psychicznie niż zastanawianie się nad ostatecznym celem pracy. Przydatne jest również przeformułowanie sposobu myślenia o porażkach. Każdy pracownik prędzej czy później popełni błąd. W takiej sytuacji najodpowiedniejszą reakcją jest zaakceptowanie tego faktu i wyciągnięcie wniosków na przyszłość. Sporadyczne pomyłki nie powinny jednak na stałe podważać dobrej samooceny i wiary we własne kompetencje.
Kwestią treningu jest też skuteczne planowanie czasu wolnego. Najważniejsze jest zadbanie o wystarczającą ilość snu i czasu na relaks. Podstawowym błędem osób przeciążonych pracą jest brak czasu na odpoczynek. Dla pracowników, którzy funkcjonują pod stałą presją, wygospodarowanie kilku wolnych od pracy godzin wydaje się trudne w realizacji. Jednak dla osób, które jasno zakreśliły granice pomiędzy czasem pracy i odpoczynkiem, relaksacja staje się codziennym nawykiem. Dzięki temu odczuwają one wyższy komfort pracy i są bardziej zadowolone z życia pozazawodowego, a w efekcie pracują bardziej wydajnie.
Skutki przeciążenia stresem
Osoby, które nie potrafią skutecznie zarządzać własnymi emocjami, narażają się na negatywne skutki chronicznego stresu. Praca w stałym napięciu powoduje rosnącą liczbę pomyłek i błędnych decyzji. Pracownik przestaje wierzyć we własne możliwości i pracuje coraz mniej wydajnie. To prowadzi do kolejnych porażek i ponownie obciąża pracownika. Stres i frustracja związane z niepowodzeniami zawodowymi przekładają się na życie osobiste. Powodują silne konflikty i brak zaangażowania w życie rodzinne i społeczne. Wynikające z tego stanu rzeczy problemy dodatkowo pogłębiają negatywne samopoczucie tych osób. Silny i chroniczny stres prowadzi również do zaburzeń funkcjonowania psychicznego i problemów zdrowotnych. Do najczęstszych dolegliwości zalicza się poczucie stałego zmęczenia, brak apetytu i bezsenność. Osoby przeciążone stresem odczuwają bóle głowy, żołądka i pleców. Zdarzają się również problemy z układem sercowo-naczyniowym, a nawet reakcje nerwicowe. Ważne jest więc dobre dopasowanie kompetencji pracownika do powierzanego mu stanowiska. Zatrudnianie osób słabo funkcjonujących w stresie na stanowiskach powodujących silne obciążenia jest niekorzystne zarówno dla pracownika, jak i funkcjonowania przedsiębiorstwa.
Zakończenie
Nie wszyscy pracownicy są w równym stopniu odporni na stres. Stąd kluczem do prawidłowego wyboru ścieżki zawodowej jest ocena własnych możliwości. Dla osób, które nie potrafią efektywnie działać pod presją, korzystny może być wybór mniej obciążającego stanowiska, które pozwoli im w pełni wykorzystać własną wiedzę i potencjał. Ci pracownicy, którzy decydują się na pracę w silnie stresujących warunkach, muszą nauczyć się zarządzania własnymi emocjami i swoim zachowaniem. Ludzki organizm nie może bowiem funkcjonować pod stałą presją. Stres działa mobilizująco jedynie w krótkim okresie czasu, zaś chroniczne napięcie prowadzi do chorób somatycznych i zaburzeń funkcjonowania psychicznego.
Bibliografia
7 kompetencji miękkich, które bywają niezrozumiałe [online]. Dostępny w internecie:
http://weblog.infopraca.pl/2011/06/7-kompetencji-miekkich-ktore-bywaja-nierozumiane.
Baranowska-Skimina A., Pracodawcy cenią odporność na stres w pracy [online]. Dostępny w internecie: http://www.egospodarka.pl/62297,Pracodawcy-cenia-odpornosc-na-stres-w-pracy,1,39,1.html.
Klosterfrau M., Raport: Stres w pracy, Pentor Research International, 2007.
Kto w Polsce musi być odporny na stres? [online]. Dostępny w internecie: http://weblog.infopraca.pl/2011/02/kto-w-polsce-musi-byc-odporny-na-stres.
Lorenz K., Top 10 Soft Skills for Job Hunters [online]. Dostępny w internecie:
http://jobs.aol.com/articles/2009/01/26/top-10-soft-skills-for-job-hunters.
Miękkie kompetencje: definicja [online]. Dostępny w internecie:
http://www.miekkie-kompetencje.pl/definicje.
Mortka K., Odporność na stres i praca pod presją czasu [online]. Dostępny w internecie:
http://zwierciadlo.pl/2011/psychologia/praca-i-finanse/odpornosc-na-stres-i-praca-pod-presja-czasu.
Odporność na stres [online]. Dostępny w internecie:
http://www.absolvent.pl/juz-w-pracy/odpornosc-na-stres-423.
Peplińska A., Jak pracować pod presją [online]. Dostępny internecie:
http://praca.gratka.pl/tresc/art/jak-pracowac-pod-presja-9683.html.
Praca pod presją czasu [online]. Dostępny w internecie:
http://www.absolvent.pl/aktualnosci/praca-pod-presja-czasu-355.
Smółka P., Odporność na stres jako kryterium oceny pracownika [online]. Dostępny w internecie: http://mojafirma.infor.pl/biznes-finanse/127929,Odpornosc-na-stres-jako-kryterium-oceny-pracownika.html.
Williams R. B., Look Out: Here Comes "Desk Rage" [online]. Dostępny w internecie:
http://www.psychologytoday.com/blog/wired-success/201008/look-out-here-comes-desk-rage.