Obowiązki rodzinne kobiet a rynki pracy w UE

Wskaźnik zatrudnienia mężczyzn w krajach Unii Europejskiej w 2009 roku osiągnął poziom 70,7%. W tym samym czasie Europejki wypracowały wynik 58,6%. To oczywiste, że płeć wpływa na to czy i jak funkcjonujemy na rynku pracy. Na rozbieżność w wynikach tego samego wskaźnika wpływa wiele czynników. Niewątpliwie jednym z nich jest konieczność godzenia pracy z obowiązkami rodzinnymi. Pomimo że w nowoczesnym modelu rodziny pracę zarobkową wykonują obaj rodzice, kobiety nadal poświęcają na wychowywanie dzieci czy prowadzenie domu więcej czasu niż mężczyźni.

Obecnie większość krajów europejskich próbuje zwiększyć aktywność zawodową kobiet. Przygotowywane są m.in. rozwiązania, które mają dostosować rynki pracy do potrzeb pracujących matek. Łatwość godzenia życia rodzinnego z zawodowym była przedmiotem drugiej edycji badania Family life and work, z którego raport został wydany przez Eurofound w marcu 2010 roku.

Najlepiej w Skandynawii

Wyniki badania Eurofoundu wprowadzają wśród krajów europejskich podział na pięć grup. Pierwszą z nich są kraje skandynawskie. Dania, Finlandia, Szwecja, Norwegia i Islandia stwarzają kobietom najlepsze możliwości do godzenia życia zawodowego i rodzinnego. W 2009 roku wskaźnik zatrudnienia pań sięgnął w tych krajach 72,4%. Warto zauważyć, że ten sam miernik dla mężczyzn był zaledwie o 4 punkty procentowe wyższy. To najlepszy wynik przemawiający na korzyść kobiet wśród wszystkich analizowanych grup krajów.

Wysoka lokata państw skandynawskich nie jest zaskoczeniem. Na równość płci zwraca się tam szczególną uwagę, również w kontekście rynku pracy. Duży wpływ na sytuację kobiet w sferze zatrudnienia mają w szczególności elastyczne godziny pracy oraz korzystne urlopy macierzyńskie. Powyższe udogodnienia powodują, że zaledwie 8% młodych matek nie było aktywnych zawodowo w 2009 roku z uwagi na opiekę nad dzieckiem.



Drugą grupę stanowią kraje Beneluksu oraz Francja. W 2009 roku średni wskaźnik zatrudnienia kobiet wyniósł tam 61,2%. Według autorów badania Family life and work, pracodawcy w tych krajach oferują możliwość korzystania z elastycznych form zatrudnienia – ruchomych godzin pracy czy zatrudnienia na niepełny etat. Udogodnienia te okazały się skuteczne. W 2009 roku w powyższej grupie państw zaledwie 11% kobiet było nieaktywnych zawodowo, ponieważ nie mogły pogodzić życia zawodowego z obowiązkami rodzinnymi.



W badaniu Eurofoundu na trzecim miejscu ulokowały się kraje anglosaskie – Irlandia i Wielka Brytania. Mieszkanki Wysp wykazują dużą aktywność na rynku pracy. Wskaźnik aktywności zawodowej kobiet w Wielkiej Brytanii wynosił w 2009 roku 65% i był jednym z najwyższych we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Nieco rzadziej pracują lub poszukują pracy mieszkanki Irlandii. Współczynnik aktywności zawodowej kobiet ukształtował się tam na poziomie 57,4%.



Niemcy i Austria to czwarta grupa krajów wyodrębniona w badaniach Eurofoundu. Wsparcie pracujących rodziców nie jest tam tak szerokie jak w Beneluksie czy Skandynawii. Od dłuższego czasu polityka prorodzinna krajów germańskich promuje tradycyjny model rodziny, w którym to mężczyzna jest głową rodziny i pracuje na utrzymanie reszty domowników. Wśród Niemców czy Austriaków istnieje też przekonanie, że praca zarobkowa kobiet ma negatywny wpływ na funkcjonowanie rodziny.

Pomimo to średnia wartość wskaźnika zatrudnienia kobiet w Niemczech i Austrii wyniosła w 2009 roku 66,3%. Dzielenie czasu pomiędzy obowiązki zawodowe i rodzinne ułatwiała praca na pół etatu – ponad 1/3 kobiet z tych krajów podjęła tę formę zatrudnienia. Ponadto stosunkowo niewiele Austriaczek i Niemek jako powód nieaktywności zawodowej podawało konieczność opieki nad dzieckiem.

Niskie zatrudnienie w krajach południowej Europy

W krajach południowej Europy odsetek pracujących kobiet jest wyraźnie mniejszy niż w pozostałych częściach Kontynentu. Wskaźnik zatrudnienia kobiet wyniósł dla tej grupy państw 51,7% czyli aż o 20 punktów procentowych mniej niż ten sam miernik dla mężczyzn. Autorzy raportu Family life and work sugerują, że rozbieżności mogą wynikać z obowiązującego wśród „południowców” modelu rodziny, w którym pracę zarobkową podejmuje tylko mężczyzna. Kobiety powinny natomiast realizować się przede wszystkim w sferze rodzinnej. Aktualność modelu potwierdzają statystyki Eurofoundu. W 2009 roku ponad 27% mieszkanek Południa przyznało, że przyczyną nieobecności na rynku pracy są obowiązki rodzinne.

Tradycyjny model rodziny w krajach postkomunistycznych

Kraje postkomunistyczne, w tym Polska, stanowią w zestawieniu odrębną, najgorzej ocenianą grupę. Pracujący ojciec i zajmująca się domem matka to model powszechnie funkcjonujący w tych społeczeństwach jeszcze do połowy lat 90. Konsekwencją jest wartość wskaźnika zatrudnienia kobiet, który w 2009 roku ukształtował się na poziomie 55,6%. Niepokojące jest, że w krajach byłego bloku wschodniego zmiany w świadomości społecznej na temat równości płci nie idą w parze ze wzrostem liczby pracujących kobiet. W porównaniu do 2000 roku zatrudnienie kobiet zwiększyło się o zaledwie 2 punkty procentowe.

W tym miejscu warto wspomnieć o Polsce, która wypada blado nawet na tle innych, postkomunistycznych państw. W 2009 roku w naszym kraju pracowała jedynie połowa kobiet (52,8%). To jeden z najgorszych wyników wśród wszystkich krajów Starego Kontynentu.



W 2009 roku przyczyną nieaktywności zawodowej dla 16% kobiet z krajów postkomunistycznych była niemożliwość pogodzenia obowiązków rodzinnych z zawodowymi. Statystyki potwierdzają, że tamtejsze rynki pracy nie są wystarczająco dostosowane do potrzeb rodziców, zwłaszcza pracujących matek.