Kreatywność – gdzie jest naprawdę potrzebna?

Kreatywność w powszechnym przekonaniu charakteryzuje osoby błyskotliwe, zdolne i nietuzinkowe. Kreatywność jest też ceniona przez pracodawców, w szczególności tych, którzy wymagają od pracowników niestandardowych rozwiązań i świeżych pomysłów. W związku z tym cechę tę przypisuje sobie ogromna grupa kandydatów do pracy, którzy mają nadzieję sprostać w ten sposób wymaganiom pracodawcy. Rekrutujący muszą więc sprawdzić, czy deklaracje kandydatów są zgodne z prawdą. Jest to szczególnie ważne w branżach sektora kreatywnego, w których pomyłka wiąże się z wysokimi kosztami.

Kreatywność, czyli co?

Kreatywność zalicza się do kompetencji miękkich, a więc umiejętności pozwalających na skuteczne zarządzanie własną osobą oraz nawiązywanie poprawnych relacji społecznych. Kompetencje miękkie są umiejętnościami przenośnymi, co oznacza, że decydują o skuteczności w szerokim spektrum sytuacji, zarówno zawodowych, jak i prywatnych. Kreatywność jest zdolnością do generowania nowych, niekonwencjonalnych, a równocześnie wartościowych pomysłów w celu rozwiązania problemów i znalezienia wyjścia z sytuacji. Kreatywność to również umiejętność modyfikowania już istniejących koncepcji w celu uzyskania bardziej skutecznego rozwiązania. Osoby kreatywne myślą nieszablonowo i wielokierunkowo, dostrzegają wiele możliwości wyjścia z sytuacji i widzą problem z różnych perspektyw. Są elastyczne i nie zamykają się w sztywnych schematach. Cechuje je również ciekawość świata i chęć poszukiwania nowych możliwości i inspiracji.

Gdzie potrzebna jest kreatywność?

Choć kreatywność jest bezsprzecznie pozytywną cechą, to nie w każdej branży przydaje się w równym stopniu. Pracodawcy i specjaliści od rekrutacji są coraz bardziej świadomi zakresu umiejętności miękkich potrzebnych na konkretnych stanowiskach. W związku z tym z testami badającymi poziom tej cechy nie spotkamy się na większości rozmów rekrutacyjnych. Kreatywność nie jest kluczową cechą dla kelnerów, techników żywienia czy osób pracujących w produkcji. Takie osoby powinny przestrzegać określonych procedur i korzystać ze sprawdzonych metod (choć oczywiście wskazane jest, by potrafiły poradzić sobie z sytuacją niecodzienną, która nie przebiega zgodnie ze standardowym schematem). Są jednak branże, w których nowatorskie podejście do problemu czy zdolność do tworzenia są szczególnie ważne. Takie branże określa się mianem sektora kreatywnego. Termin ten pojawił się po raz pierwszy w latach dziewięćdziesiątych XX wieku. W 1997 roku powołano w Wielkiej Brytanii Zespół ds. Przemysłów Kreatywnych (Creative Industries Taskforce), który w swoim raporcie zamieścił używaną zresztą do dzisiaj definicję sektora kreatywnego. W raporcie przeczytać można, że: branże kreatywne to gałęzie przemysłu, które oparte są na indywidualnej kreatywności, umiejętnościach i talencie. Przemysł ten jest zdolny do produkcji bogactw oraz miejsc pracy poprzez generowanie i wykorzystywanie własności intelektualnej. Są to więc wszystkie branże, w których twórczość jest podstawowym czynnikiem produkcji.
W raporcie Zespołu ds. Przemysłów Kreatywnych wyróżniono jedenaście sektorów kreatywnych, do których zalicza się:

• architekturę,
  
• rynek sztuki i antyków,
  
• rękodzieło i rzemiosło,
  
• projektowanie (design przedmiotów użytkowych, wzornictwo),
  
• projektowanie mody,
  
• reklamę,
  
• telewizję i radio,
  
• film i fotografię,
  
• tworzenie oprogramowania komputerowego i gier,
  
• muzykę, teatr i taniec (sztuki performatywne),
  
• przemysł wydawniczy.

W Polsce okazją do dyskusji na temat sektora kreatywnego były konferencje inicjujące program Creative Poland. Celem programu jest nawiązanie współpracy i partnerstwa ludzi zajmujących się polską sztuką, designem i mediami. Cechą charakterystyczną tych zawodów jest przynależność do branż, w których od formalnego wykształcenia ważniejsze są umiejętności, pasja i predyspozycje osobiste. Sektor ten wyróżnia też duży odsetek działających w nim freelancerów. Pracownicy w celu uzyskania dobrych wyników muszą wykazać się niekonwencjonalnym podejściem do problemu, nowatorskimi pomysłami i umiejętnością zmiany perspektywy przy analizowaniu sytuacji. W związku z tym, ubiegając się o stanowisko w firmach sektora kreatywnego, musimy być przygotowani na testy z zakresu twórczości. Należy jednak pamiętać, że nawet w takich firmach poziom kreatywności potrzebny do sprostania obowiązkom jest zależny od stanowiska: zdecydowanie wyższy poziom kreatywności będzie wymagany od copywritera niż od osoby zarządzającej budżetem kampanii reklamowej.

Choć kreatywność jest ceniona przede wszystkim w zawodach wymagających twórczego myślenia, z testami kreatywności można spotkać się również w innych gałęziach przemysłu. Pracodawcy często starają się zrekrutować kilka jednostek kreatywnych w celu stworzenia bardziej efektywnego zespołu. Stąd kreatywność może być liczącą się cechą przy obsadzaniu kilku wybranych stanowisk w branży, która zazwyczaj nie jest łączona z twórczością. W produkcji takie osoby będą zajmowały się wprowadzaniem zmian w procesie produkcyjnym i zwiększaniem efektywności pracowników, a w sprzedaży będą odpowiedzialne za generowanie rozwiązań pomocnych w obsłudze trudnych klientów.

Jak pracodawcy sprawdzają kreatywność pracowników?

Rekrutacja w branżach kreatywnych opiera się przede wszystkim na analizie portfolio kandydata. Za jego pomocą osoba zainteresowana pracą przedstawia swoje dotychczasowe osiągnięcia wraz ze zdjęciami i szczegółowym opisem. Ponieważ branże rynku kreatywnego są oparte na pracy projektowej, większość specjalistów ma szansę poznać się, wykonując kolejne zlecenia. Opinia innych fachowców z branży i dobre referencje od autorytetów w danej dziedzinie są bardzo ważne przy poszukiwaniu kolejnego zleceniodawcy. Bardzo cenne są również wyróżnienia i nagrody na licznych branżowych konkursach (np. KTR, Young Creatice, Cannes Lions). Problemem dla rekrutujących w branżach kreatywnych jest obsadzanie wakatów osobami o niewielkim doświadczeniu. Najmłodsi pracownicy są więc zazwyczaj zatrudniani w oparciu o staże, na których mogą wykazać się twórczością w praktyce. Oczywiście osoby przyjmowane na staż muszą przejść rozmowy rekrutacyjne, na których sprawdzane są ich umiejętności i kompetencje miękkie, w tym kreatywność. W Wielkiej Brytanii, w której ogromny nacisk jest kładziony na rynek kreatywny, popularność zyskał test „Diagonal Thinking” przeznaczony do rekrutacji w branżach kreatywnych. Opiera się on na założeniu, zgodnie z którym osoby osiągające sukces w tych sektorach potrafią myśleć zarówno linearnie, jak i lateralnie, w zależności od sytuacji problemowej. Pierwszy rodzaj myślenia jest myśleniem racjonalnym pozwalającym na rozwiązanie problemów za pomocą logicznych powiązań przyczynowo-skutkowych i metod zaczerpniętych z poprzednich doświadczeń. Myślenie lateralne jest zaś nieschematyczne, nowatorskie i odwołuje się do różnych perspektyw, dzięki czemu pozwala na generowanie kreatywnych rozwiązań. Wadą testu „Diagonal Thinking” jest długi czas potrzebny do jego wykonania, a co za tym idzie zwiększone koszty rekrutacji.

W Polsce działy HR nie stosują jeszcze tak zaawansowanych metod testowania kreatywności. Jeśli wymagane jest sprawdzenie kompetencji miękkich, stosuje się zazwyczaj metody zaczerpnięte z wywiadu kompetencyjnego, assessment centre lub narzędzia psychologicznego pomiaru. Z takimi metodami spotkać można się zarówno w branżach kreatywnych, w trakcie przyjmowania młodych pracowników na staże, jak i poza nimi, na stanowiskach, na których ważne jest twórcze myślenie. Wywiad kompetencyjny opiera się na założeniu, zgodnie z którym obecne kompetencje kandydata można ocenić dzięki analizie jego przeszłych zachowań. Stąd, oceniając kreatywność kandydata, prosi się go o przytoczenie sytuacji z przeszłości, w których wykazał się tą cechą. Rekrutujący zadaje następnie pytania pogłębiające, aby sprawdzić dokładne metody działania i efekty, jakie osiągnęła rekrutowana osoba. Do takich pytań należą: Co Pan/Pani konkretnie zrobił/a?, Jakie przyniosło to rezultaty? W ten sposób pracodawca sprawdza, czy rozwiązanie rzeczywiście było innowacyjne. Jest to również metoda sprawdzenia prawdomówności kandydata, ponieważ osoby próbujące wymyślić historię, która spełni oczekiwania pracodawcy, nie są zazwyczaj w stanie przedstawić jej w sposób szczegółowy. Kreatywność ocenia się również za pomocą metody assessment centre. Metoda ta polega na badaniu kompetencji kandydatów poprzez stawianie ich w sytuacjach, które mogą zdarzyć się w codziennej pracy. Badając twórcze myślenie, specjaliści od rekrutacji muszą więc przygotować zestaw zadań wymagających nieszablonowego postępowania. Część rekrutujących w trakcie rozmów zadaje również pytania mające na celu sprawdzenie poziomu otwartości i elastyczności myślenia kandydata. Do standartowych pytań należą te o znalezienie jak największej liczby zastosowań przedmiotów codziennego użytku (linii, spinacza, żelazka) oraz zadania polegające na zbudowaniu konstrukcji z przyborów biurowych, produktów spożywczych itp. Oczywiście w takich zadaniach bardziej od racjonalności proponowanych rozwiązań liczy się twórczość i wyobraźnia. Narzędziem psychologicznym stosowanym przez część rekrutujących jest Rysunkowy Test Twórczego Myślenia TCT-DP. Badany proszony jest o uzupełnienie w dowolny sposób niekompletnego obrazka. Rekrutujący przy pomocy odpowiedniej skali ocenia twórczość, jaką wykazał się kandydat w trakcie wykonywania rysunku.

Zakończenie

Sektor kreatywny stale się rozwija, pozwalając osobom twórczym łączyć pracę z pasją. Praca w tych branżach przynosi wiele satysfakcji, a najlepszym specjalistom oferuje wysokie wynagrodzenia. Niestety sektor kreatywny to nie tylko profity. Zatrudnieni w nim pracownicy są zobowiązani do ciągłego generowania nowych pomysłów i rozwiązań. U części osób powoduje to szybkie wypalenie zawodowe. Dodatkowym zagrożeniem jest praca w systemie projektowym, która nie daje pewności zatrudnienia. Stąd osoby zainteresowane karierą w branży kreatywnej powinny przeanalizować swoje możliwości pod kątem dopasowania do wymagań stanowiska.