Wydaje się, iż zarządzając ludźmi zbyt często podejmujemy decyzje mechanicznie, bez zastanowienia i bez poszukiwania ich uzasadnienia: bo szef tak kazał, bo od lat tak robimy, tak ustaliliśmy na spotkaniu, taka jest opinia ekspertów. Pomyśl o jakimś działaniu, które ostatnio wdrożyliście, jako dział zarządzania ludźmi, może to być cokolwiek: zmiana w systemie wynagradzania, nowe świadczenia dla pracowników, organizacja spotkania integracyjnego, czy nowa strategia employer branding. Zastanów się teraz, czy wybierając do wdrożenia takie a nie inne działanie, dysponowaliście jakimkolwiek rzetelnym dowodem, że to działanie przyniesie korzyści firmie? Na jakiej podstawie podjęliście decyzję? Bo szef tak wybrał, bo tak ustaliliście na spotkaniu, tak kazali z centrali, a może taka była opinia ekspertów?
Dowodem skuteczności działania nie jest nie jest artykuł w Internecie, czy czasopiśmie branżowym, nie jest nią też wypracowane na spotkaniu wspólne stanowisko. Jedynym znanym obecnie sposobem wykazania skuteczności podjętego działania jest opieranie się na faktach - wynikach badań naukowych. Czy jednak kiedykolwiek w swojej pracy odwoływałeś się do faktów naukowych? Czy podjąłeś jakąkolwiek, choćby jedną, decyzję na podstawie wyników badania opublikowanego w recenzowanym czasopiśmie naukowym? Prawdopodobnie nie. Dzieje się tak, ponieważ wielu specjalistów zarządzania ludźmi patrzy na badania naukowe, jako na zbędne fanaberie, teoretyczny bełkot oderwany od realiów codziennej pracy. Tymczasem nie ma nic bardziej mylnego. Istotę naukowego podejścia do problemów w zgrabny sposób tłumaczy Richard Feynman, fizyk i noblista:
W epoce średniowiecza krążyło po świecie mnóstwo zwariowanych teorii, na przykład pogląd, że proszek z rogu nosorożca zwiększa potencję. Potem odkryto metodę weryfikacji teorii - sprawdzić, czy działa w praktyce, a jeśli nie działa, wyrzucić ją do śmieci. Oczywiście z metody tej rozwinęła się nauka. Nauka nie musi dziać się na uniwersytetach, nie musi wymagać wielkich nakładów finansowych. Nauka, to sposób patrzenia na rzeczywistość, który sprowadza się do prostej zasady: sprawdź, czy teoria działa w praktyce - jeśli nie, jak najszybciej wyrzuć do kosza. Pozostaje zapytać, ile zwariowanych i nigdy niesprawdzonych teorii krąży dziś w świecie HR-u?
Podejmowanie decyzji w oparciu o wyniki badań naukowych nie zostało wymyślone przecież po to, by utrudniać życie praktykom. Naukowy sposób patrzenia na rzeczywistość został wymyślony przez ludzkość po to, by konstruować niesamowite maszyny, zdobywać kosmos, poznawać działanie mózgu i leczyć nieuleczalne choroby. Nic nie stoi na przeszkodzie, by naukowy, oparty na faktach, sposób patrzenia na rzeczywistość pomagał w zarządzaniu ludźmi.
Idea evidence based, czyli opierania działania na najlepszych faktach i dowodach naukowych, wywodzi się z nauk medycznych. Tam, gdzie chodzi o ludzkie życie, nie może być mowy o przypadkowych działaniach (Axelsson, 1998; Stewart, 1998). Stopniowo ideę tę wdrażano w innych dziedzinach ludzkiego życia. Evidence based HR, czyli zarządzanie ludźmi oparte na faktach, to proces podejmowania decyzji biznesowych łączący krytyczne myślenie, najnowsze dowody pochodzące z badań naukowych oraz dostępne informacje biznesowe (Rousseau i Barends, 2011). Najprościej mówiąc, evidence based HR to nic innego, jak opieranie działań na najlepszych dostępnych w danej chwili faktach i dowodach (Hamlin, 2007). Nieodzownym składnikiem zarządzania ludźmi opartego na faktach jest myślenie krytyczne - myślenie ukierunkowane na ocenianie wykorzystywanych strategii i sposobów działania, jak i ocenianie końcowego efektu podjętych działań (Nęcka, Orzechowski, Szymura, 2006). Myślenie krytyczne to nieustanne stawianie pytań i analizowanie skuteczności podjętych działań oraz weryfikowanie przyjętych założeń. Dlaczego mamy tak postąpić? Jakie są dowody, że to działanie będzie skuteczne? Czy eksperci na pewno mają rację? Jakie wskaźniki powinniśmy rejestrować, by zbierać fakty o działaniu organizacji? Czy opieramy się na rzetelnych danych? Myślenie krytyczne jest fundamentem działań, które są naprawdę skuteczne. Jak ważne może być myślenie krytyczne umożliwiające opieranie się na faktach, zamiast na przeczuciach i intuicjach, wskazuje krótki test przygotowany przez Rousseau i Barends (2011). Tabela 1 zawiera pięć zdań odnoszących się do praktyki zarządzania ludźmi. Postaraj się ocenić, czy zaprezentowane w każdym z wierszy zdanie jest prawdziwe czy fałszywe.
Niejeden specjalista z zakresu zarządzania ludźmi może w codziennej pracy spotkać się z podobnymi, jak przedstawione w tabeli 1, dylematami. Jakie są zatem poprawne odpowiedzi? Otóż wszystkie zdania w tabeli 1 są fałszywe w świetle obecnej wiedzy naukowej (Rousseau i Barends, 2011). Warto zastanowić się, co odpowiedziałby współczesny specjalista zarządzania ludźmi, gdyby stanął np. przed pytaniem, czy warto, aby menedżerowie prowadzili rozmowy z pracownikami przed ich zatrudnieniem. Najważniejsze jest nawet nie to, co by odpowiedział, ale raczej to, na jakiej podstawie sformułowałby swoją wypowiedź. Czy oparłby się na faktach i dowodach, czy raczej sypałby z rękawa gotowymi sloganami, w rodzaju: dobre praktyki polityki personalnej naszej firmy wskazują, iż przełożeni powinni osobiście oceniać kandydatów do pracy. Okazuje się, że włączenie menedżera w proces rekrutacji prowadzi do podejmowania gorszych decyzji dotyczących selekcji niż korzystanie jedynie z trafnych testów selekcyjnych (Highhouse, 2008). Lecz, by się tego dowiedzieć, należy po pierwsze krytycznie ocenić dotychczasowe procedury, a po drugie odwołać się do faktów i dowodów, a nie pustych frazesów.
Zasady zarządzania ludźmi opartego na faktach
Jak zatem wdrożyć zarządzanie ludźmi oparte na dowodach? Rousseau (2012) podaje pięć zasad zarządzania ludźmi opartego na faktach:
1. Podejmuj decyzje opierając się na sprawdzonych dowodach naukowych z recenzowanych czasopism naukowych.
2. Gromadź wskaźniki funkcjonowania organizacji, by opierać swoje działania na dowodach (zarówno te „twarde”, związane np. z fluktuacją, absencją, nakładami na personel, jak i „miękkie” – informacje na temat klimatu w organizacji oraz postaw i opinii jej pracowników).
3. Myśl krytycznie: oceniaj, pytaj, sprawdzaj, nigdy nie przyjmuj niczego na wiarę. Stosuj strategie, które pozwolą ci uniknąć błędów myślenia.
4. Myśl nie tylko o bieżących, ale i długoterminowych skutkach swoich decyzji.
1. Podejmuj decyzje opierając się na sprawdzonych dowodach naukowych z recenzowanych czasopism naukowych.
Jedynie recenzowane, niezależne pisma dostarczają, zdaniem Rousseau (2012), faktów. Artykuł zanim zostanie opublikowany w recenzowanym czasopiśmie opiniowany jest przez anonimowych recenzentów, zwykle profesorów w danej dziedzinie. Jeśli treść artykułu poradzi sobie z krytyką recenzentów zostanie opublikowany, jeśli nie, jest odrzucany - daje to gwarancję rzetelności. Nie każdy ma jednak czas przeglądać dziesiątki naukowych periodyków. Zwykle praktycy poszukują wiedzy w czasopismach branżowych lub na specjalistycznych portalach internetowych. Zadaniem Rousseau (2012), czytając takie popularnonaukowe źródła warto sprawdzać, czy przytaczane w nich wskazówki poparte są dowodami w postaci odwołań do literatury naukowej. Artykuły niezawierające nawet ogólnej bibliografii często przedstawiają jedynie poglądy autorów, które mogą być nigdy niezweryfikowanymi w praktyce teoriami – nie powinny one być oparciem dla naszych decyzji.
2. Gromadź wskaźniki funkcjonowania organizacji, by opierać swoje działania na dowodach.
Zarządzanie ludźmi oparte na faktach to nie tylko odwoływanie się do wyników badań, które prowadzą naukowcy, ale to także, a może nawet przede wszystkim, prowadzenie własnych badań. Chcąc opierać się na faktach trzeba nieustannie monitorować sytuację biznesową przedsiębiorstwa. Wykorzystanie rzetelnych wskaźników funkcjonowania firmy to przykład badań generujących fakty, które prowadzić może każda organizacja biznesowa. Użyteczność narzędzi badawczych i wskaźników, z których korzystamy, powinny być wcześniej zweryfikowane w badaniach pilotażowych. Ponadto ważne, by wykorzystywane wskaźniki były zobiektywizowane i możliwie jednoznacznie interpretowalne. Doskonale spełniających te wymagania narzędzi dostarczają portale
badaniaHR.pl oraz
wskaźnikiHR.pl, gdzie oprócz rzetelnych danych wewnętrznych można uzyskać również benchmark rynkowy. Oprócz monitorowania bieżącej sytuacji firmy, istotnym aspektem zarządzania opartego na faktach, jest także ewaluacja podjętych decyzji. Dlatego też w zarządzaniu ludźmi opartym na faktach niezwykle istotne jest wykorzystywanie wskaźników nie tylko do opisu aktualnej sytuacji firmy, ale także do analizy tego, jak zmienia się funkcjonowanie biznesu w efekcie wdrażanych zmian (Hamlin, 2007). Tylko opierając się na faktach - liczbowych wskaźnikach funkcjonowania przedsiębiorstwa możemy wiedzieć, które strategie działają, a które można wyrzucić do kosza.
3. Myśl krytycznie: oceniaj, pytaj, sprawdzaj, nigdy nie przyjmuj niczego na wiarę.
Krytycznie oceniaj rady ekspertów i konsultantów, pytaj o dowody, o fakty, o wyniki badań i odniesienia do literatury. Opieraj się na dowodach, nie na modach: karnety na siłownie, wyjazdy integracyjne i employer branding - hasła, które ładnie brzmią niekoniecznie muszą być skuteczne dla twojej organizacji. Krytyczne myślenie to detektywistyczna ciekawość, poddawanie w wątpliwość i poszukiwanie coraz lepszych rozwiązań. Podstawą krytycznego myślenia może być odwołanie się do wskaźników funkcjonowania przedsiębiorstwa. Gdy konsultanci obiecują Ci wzrost motywacji pracowników w efekcie wdrożenia ich pomysłów, ty zaproponuj im odwołanie się do wskaźników: liczby absencji, liczby zwolnień, czy zysku na pracownika - mierzalnych wskaźników funkcjonowania firmy, których zmiany mogą podlegać krytycznej ocenie. Jeśli wprowadzasz nowe działania, wyznacz wskaźniki funkcjonowania przedsiębiorstwa, które mają się zmienić w efekcie ich wdrożenia. Zmierz ich obecny poziom i monitoruj jak się zmieniają wraz z wdrażaniem zaplanowanych działań. Skuteczne działania kontynuuj, nieskuteczne wyrzuć do kosza.
4. Myśl nie tylko o bieżących, ale i długoterminowych skutkach Twoich decyzji.
Staraj się dowiedzieć jak najwięcej o możliwych długoterminowych konsekwencjach Twoich działań. Nie zawsze krótkotrwały wzrost efektywności przekłada się na generowanie długotrwałych zysków. Analizuj wskaźniki działania firmy w różnej skali: miesięcy, kwartałów, ale też, jeśli to możliwe, lat. Wiele można nauczyć się obserwując konkurencję. Porównuj się z innymi organizacjami i analizuj, jakie konsekwencje miały planowane przez Twoją organizację działania, gdy wdrożono je w innych firmach z branży. Tu znów rysuje się waga prowadzenia własnych badań i gromadzenia wskaźników funkcjonowania przedsiębiorstwa, w czym pomóc mogą specjalistyczne narzędzia, jak te, udostępniane przez portale
badaniaHR.pl oraz
wskaźnikiHR.pl. Porównać się z innymi możemy tylko wtedy, gdy przez odpowiednio długi czas zbieramy istotne fakty o działaniu naszej organizacji.
Zarządzanie ludźmi oparte na faktach (evidence based) HR to korzystanie nie tylko z intuicji i doświadczenia biznesowego, ale także z najlepszych dostępnych dowodów naukowych. Dowody te, to przede wszystkim wyniki badań naukowych publikowane w recenzowanych czasopismach naukowych, które przed opublikowaniem podlegają rygorystycznej ocenie. Jednak generowanie faktów i dowodów przydatnych w procesie zarządzania ludźmi to nie tylko przywilej naukowców. Każda organizacja powinna prowadzić badania mające na celu zbieranie faktów o efektywności jej funkcjonowania. Badania te to nic innego jak nieustanny proces wyznaczania kluczowych wskaźników funkcjonowania przedsiębiorstwa, systematyczne ich monitorowanie oraz wykorzystanie, jako punktów odniesienia w ocenie skuteczności wprowadzanych zmian. Każdy może stosować podejście oparte na faktach, o ile swoje działania opierał będzie na rzetelnych dowodach i wskaźnikach, a nie na bieżących trendach, przeczuciach i własnej wygodzie.
