CSR (z ang. Corporate Social Responsibility) jest definiowany jako odpowiedzialność firm za wpływ jej decyzji i działań na społeczeństwo i środowisko naturalne. Działania z zakresu CSR zakładają przejrzystość i etyczność w prowadzeniu działalności tak, aby przyczyniać się do zrównoważonego rozwoju i uwzględniać oczekiwania interesariuszy. Biznes społecznie odpowiedzialny podejmuje działania, które są jednocześnie zgodne z prawem oraz z międzynarodowymi normami zachowania.
Podstawowe obszary odpowiedzialności społecznej można odtworzyć za pomocą dokumentów Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej (ISO 26000). Uwzględnione przez ISO elementy zostały zamieszczone na poniższym schemacie.
Kluczowe z punktu widzenia CSR jest prowadzenie działalności z uwagą na prawa człowieka oraz zarządzanie zasobami ludzkimi w taki sposób, aby zapewnić pracownikom przede wszystkim odpowiednie warunki pracy, a także możliwości rozwoju i awansu. Trzecim istotnym obszarem dla odpowiedzialnego społecznie biznesu są działania ukierunkowane na ochronę środowiska naturalnego, do których należy m.in. minimalizacja negatywnego wpływu przedsiębiorstwa na otoczenie oraz odpowiedzialne gospodarowanie zasobami naturalnymi i odpadami. CSR jest bezpośrednio związany także z podejmowaniem uczciwych praktyk biznesowych oraz z prowadzeniem działań na rzecz zaangażowania i rozwoju społeczeństwa (np. działań na rzecz poprawy poziomu życia społeczności, edukacji oraz promocji kultury). Nie mniej istotne w kontekście wdrażania strategii odpowiedzialnego biznesu są także kwestie konsumenckie, przejawiające się m.in. w promocji odpowiedzialnej konsumpcji i profilaktyki zdrowotnej, a także realizowane poprzez dbanie o bezpieczeństwo danych klientów. Ostatnim elementem wymienionym przez ISO jest zarządzanie organizacją w sposób etyczny i przejrzysty oraz uwzględniający oczekiwania wszystkich interesariuszy.
Obowiązki a korzyści
CSR to nie tylko obowiązki. Prowadzenie działalności w duchu społecznej odpowiedzialności wiąże się także z wieloma korzyściami, jakie mogą uzyskać firmy w zamian za swoje zaangażowanie. Według badania przeprowadzonego przez KPMG wśród przedstawicieli średnich i dużych przedsiębiorstw w Polsce, aż 77% respondentów uważa, że prowadzenie działalności biznesowej zgodnie z koncepcją CSR wpływa korzystnie na wyniki finansowe firmy.
Co drugi respondent jest zdania, że działanie zgodnie z koncepcją CSR wpływa na poprawę wizerunku firmy na rynku. Znaczna część badanych (36%) twierdzi także, że wdrożenie strategii odpowiedzialnego biznesu łączy się ze wzrostem akceptacji przedsiębiorstwa przez otoczenie. Do innych najczęściej wymienianych korzyści należą: wzrost zainteresowania ze strony kontrahentów (30%) oraz wzrost sprzedaży (26%). Nie mniej istotną korzyścią dla pracodawców podejmujących działania z zakresu CSR jest również większe zainteresowanie podjęciem pracy w ich przedsiębiorstwie przez potencjalnych pracowników.
Społeczny brak odpowiedzialności biznesu w Polsce
Badanie przeprowadzone przez KPMG wykazało, że niemalże wszyscy (96%) przedstawiciele małych i średnich przedsiębiorstw, którzy podzielili się swoją opinią, uważają że biznes powinien uczestniczyć w rozwiązywaniu problemów społecznych i środowiskowych. Mimo takiego przekonania, w dalszym ciągu ponad połowa średnich i dużych firm nie prowadzi żadnych działań z zakresu CSR. Znaczna część badanych deklaruje także, że w ich przedsiębiorstwach podejmowane są pewne kroki w tym kierunku, ale nie uwzględnia się ich w strategii oraz nie publikuje na ten temat raportów. Zaledwie 18% firm można uznać za „dojrzałe”, a więc takie, które prowadzą działania CSR i równocześnie uwzględniają je
w swoich strategiach oraz publikują raporty społeczne lub raporty zrównoważonego rozwoju.
Wśród grupy podmiotów nieaktywnych, największą część stanowiły firmy najmniejsze pod względem poziomu zatrudnienia oraz takie, które nie posiadają kapitału zagranicznego. Potwierdza to tezę, zgodnie z którą udział kapitału zagranicznego łączy się z odpowiedzialnymi standardami działalności: to globalne korporacje są w chwili obecnej najważniejszymi propagatorami światowego CSR.
Które firmy w Polsce możemy uznać za społecznie odpowiedzialne?
Zgodnie z wynikami ósmej edycji Rankingu Odpowiedzialnych Firm, publikowanego przez Dziennik Gazetę Prawną pod patronatem Forum Odpowiedzialnego Biznesu, w 2014 roku na czele firm odpowiedzialnych społecznie stanął operator logistyczny - DB Schenker Logistics. Na podium znalazły się także GlaxoSmithKline Pharmaceuticals SA, GK (farmacja i medycyna), Kompania Piwowarska SA (dobra konsumpcyjne) oraz Orange Polska (telekomunikacja, technologia, media i rozrywka).
Firmy biorące udział w plebiscycie oceniane były biorąc pod uwagę takie obszary jak:
- odpowiedzialne przywództwo,
- zaangażowanie społeczne,
- komunikacja z interesariuszami,
- innowacyjność społeczna,
- odpowiedzialne zarządzanie.
Łącznie, w Rankingu Odpowiedzialnych Firm wzięło udział ponad 160 spółek, które funkcjonują na polskim rynku. Oprócz całościowej oceny przedsiębiorstw, ROF umożliwia także porównanie wyników w poszczególnych obszarach CSR pomiędzy firmami, a także jest cennym instrumentem promującym dobre praktyki w tym zakresie.
Społeczna odpowiedzialność biznesu – perspektywa pracowników
W kontekście społecznej odpowiedzialności firm, niezwykle istotna jest postrzeganie działalności przedsiębiorstw w zakresie CSR przez ich głównych interesariuszy - pracowników. Badania, które podejmowały tą kwestię wykazały, że obecnie pracownicy oczekują od firm czegoś więcej, niż wysokiego wynagrodzenia.
Jak wynika z badań ilościowych zrealizowanych przez ICAN Institute, Crido Taxand i Pracodawców RP, 92% pracowników polskich firm oczekuje od zarządzających podjęcia działań ukierunkowanych na podnoszenie kultury etycznej w organizacji. Dane uzyskane za pomocą tego badania wskazują także, że ponad ¾ respondentów, którzy mają zamiar zmienić pracę, zwróciłoby uwagę na to, czy potencjalny pracodawca był zamieszany w aferę korupcyjną. Ponad połowa badanych zadeklarowała także, że sprawdziłaby, czy przyszły pracodawca posiada kodeks etyczny.
Badania wykazały także, że w firmach, w których prowadzone są działania z zakresu etyki biznesu pojawia się mniej niepożądanych w przedsiębiorstwach zjawisk, takich jak: niepełne wykorzystane czasu pracy przez pracowników czy wykorzystywanie sprzętu firmowego do celów prywatnych.
Warto zaznaczyć, że kluczową rolę w budowaniu kultury etycznej odgrywa kadra kierownicza (także ta średniego i niższego szczebla). Menadżerowie, którzy na co dzień przebywają z pracownikami, wyznaczają poprzez własną postawę standardy zachowań. Firmy, które dążą do podniesienia standardów etycznych powinny więc skierować działania do tej grupy, ponieważ to ona ma dominujący wpływ na kształtowanie etycznych postaw w przedsiębiorstwie.
Podsumowanie
Operowanie utartymi sloganami – „Pracownicy są dla nas najważniejsi!”, „Dbamy o środowisko!” nie wymaga od przedsiębiorców żadnego wysiłku. CSR nie opiera się jednak na słowach, a na konkretnych, wprowadzanych w życie działaniach. Choć termin ten systematycznie zyskuje popularność, a na działania z tego zakresu coraz większą uwagę zwracają zarówno pracodawcy, jak i pracownicy to w dalszym ciągu fakty często rozmijają się z deklaracjami. Z tego powodu warto podkreślić, że odpowiedzialność społeczna biznesu wiąże się dla pracodawców nie tylko z obowiązkami, ale także z wieloma korzyściami, które są przekładalne na konkretne zyski.
Joanna Szwed
