Artykuły

Współpraca nauki i biznesu: niewykorzystany potencjał?

04.11.2014
Polska gospodarka nie jest innowacyjna. W tym względzie spośród krajów Unii Europejskiej, nasz kraj wyprzedza tylko Bułgarię, Łotwę i Rumunię. Jak temu zaradzić? Współpraca nauki i biznesu to fundament budujący gospodarkę opartą na wiedzy. Czy w polskich warunkach możliwe jest prawdziwe partnerstwo uczelni i przedsiębiorstw?
Określenie głównej roli uczelni wyższych nie stwarza problemów: uczelnia powinna przede wszystkim przekazywać wiedzę i dbać o wysoką jakość kształcenia studentów. Należy jednak pamiętać, że uczelnie nie funkcjonują w próżni, a w złożonym i wymagającym otoczeniu gospodarczym. Co za tym idzie - muszą mieć na uwadze oczekiwania przedsiębiorstw wobec kwalifikacji i kompetencji, w które wyposażona powinna być przyszła kadra pracowników.

Stworzenie odpowiednich warunków wspomagających współpracę środowiska nauki i biznesu jest niezwykle istotne, wpływa bowiem na przyspieszenie rozwoju gospodarki oraz wspomaga działania eliminujące niekorzystne zjawiska na rynku pracy. Potencjał, jaki wiąże się z funkcjonowaniem uczelni wyższych w otoczeniu gospodarczym jest ogromny: ośrodki kształcenia mogą stać się swego rodzaju katalizatorem rozwoju gospodarczego. Aby tego dokonać, konieczne jest jednak wypracowanie spójnych i przynoszących obopólne korzyści zasad współpracy środowiska biznesu z uczelniami wyższymi. Czy w Polsce podejmuje się działania w celu dopasowywania oferty kształcenia uczelni do realnych potrzeb rynku pracy? Jakie bariery współpracy zdiagnozowano w naszym kraju? Jakie metody wypracowano w innych krajach europejskich?

We współczesnej gospodarce kluczową rolę odgrywa wiedza – zarówno ta gromadzona przez przedsiębiorstwa, jak i ta pozyskiwana z zewnętrznych źródeł. Wiedza jest obecnie uważana za podstawowe źródło innowacji, a zdolność do rozwijania i wdrażania nowych technologii staje się stopniowo integralną częścią strategii nie tylko przedsiębiorstw, ale także całych gospodarek. Jednym z instrumentów realizacji tego wyzwania jest współpraca różnych podmiotów, m.in. przedsiębiorstw i uczelni wyższych. Dla podmiotów gospodarczych uczelnie nie są jednak łatwym partnerem biznesowym. Ich priorytetem jest działalność edukacyjna oraz naukowa - nie są podmiotami rynkowymi, w związku z czym skutki kooperacji z nimi są w dużym stopniu nieprzewidywalne. To uczelnie wyższe dysponują jednak dostępem do najnowszej wiedzy i technologii, posiadają więc rozbudowane zaplecze badawcze.

Do głównych korzyści wynikających ze współpracy przedsiębiorstw z sektorem nauki należy: nawiązanie nowych kontaktów, pozyskanie dla przedsiębiorstw nowych inwestorów, partnerów biznesowych, odbiorców technologii, a także zdobywanie nowych rynków zbytu.

Umiarkowani innowatorzy


Według raportu Innovation Union Scoreboard 2014, Polska charakteryzuje się bardzo słabą, a co więcej, stale słabnącą pozycją w rankingu innowacyjnych państw europejskich. Dynamika rocznego wzrostu wskaźnika innowacyjności Polski, mierzona w latach 2008–2012, była najniższa w Europie. W 2013 roku zaobserwowano pod tym względem niewielki wzrost jego wartości. Autorzy raportu, którzy przytaczają te dane, zaliczają Polskę do grupy państw o efektywności innowacyjnej zdecydowanie poniżej europejskiej średniej, a zarazem do grupy nazwanej „umiarkowanymi innowatorami”.



Bariery współpracy


Relacje zachodzące pomiędzy środowiskiem akademickim a sferą gospodarki powinny się odznaczać przede wszystkim wzajemnością, poszanowaniem autonomii, oraz kompletnym zrozumieniem funkcji i uwarunkowań prowadzenia działalności. Faktem jest, że obszary działalności uczelni i biznesu są odmienne. Różnią się pod względem motywacji, ustalania celów, metod działania, kryteriów oceny wyników oraz języka zawodowego. Priorytetem w biznesie jest maksymalizacja zysku, natomiast nauka dąży do dogłębnego poznania prawdy – od czasu odkrycia wyniku bardziej istotna jest jego doskonałość.

Kluczowymi barierami współpracy pomiędzy sferą naukową a biznesem, są: czas, koszt, priorytety, tradycja, obopólny brak zaufania i deficyt wiedzy o partnerze, a także słabo rozwinięte otoczenie instytucjonalne, pośredniczące w transferze technologii.



Na podstawie powyższego zestawienia można wyznaczyć kilka sposobów, które mogłyby pomóc w zniwelowaniu wymienionych barier. Są nimi:
  • stworzenie komórki odpowiedzialnej za komunikację między uczelniami wyższymi a podmiotami gospodarczymi,
  • łatwiejszy dostęp do informacji poprzez odpowiednio wyprofilowaną stronę internetową czy publikowane biuletyny lub ulotki,
  • stworzenie tzw. brokera innowacji, który zajmowałby się sporządzaniem wiarygodnej wyceny innowacji,
  • powołanie funduszy, charakteryzujących się wysoką tolerancją ryzyka,
  • organizacja spotkań, podczas których obie zainteresowane strony konfrontowałyby swoje pomysły i oczekiwania.


Dobre praktyki w zakresie współpracy


Dowodem na to, że współpraca pomiędzy instytucją badawczo-naukową a firmą może przynieść wiele korzyści, jest model funkcjonujący w Finlandii. Laurea University of Applied Sciences w Helsinkach można uznać za prekursora praktycznego wykorzystania transferu wiedzy w Europie i twórcę programu „SIDlab. International”. Program ten skupia się na:
  • usłudze realizacji projektu badawczo-rozwojowego,
  • mechanizmach aplikacyjności kształcenia i badań naukowych,
  • wypracowaniu innowacyjnych rozwiązań w odniesieniu do istniejących problemów,
  • zintegrowaniu potencjału naukowego, jakim dysponuje kadra akademicka oraz studenci i absolwenci uczelni,
  • projektowaniu rozwiązań dopasowanych do potrzeb konkretnych przedsiębiorców.

Na bazie wymienionych powyżej założeń powstał model transferu wiedzy IRPro2015, którego kluczowy cel stanowi poszerzenie współpracy w zakresie usług i badań w skali międzynarodowej (zakłada on m.in. wymianę ekspertyz między uniwersytetami fińskimi i ich partnerami zagranicznymi, czy stwarzanie możliwości wieloletniej współpracy). W opisywanym modelu najważniejszy jest fakt, że to studenci są główną siłą wykonawczą. Proces realizacji projektu wspiera kadra naukowa Uniwersytetu Laurea, a także specjaliści - praktycy, którzy tworzą Komitet Doradczy. Zgodnie z podstawowym założeniem każdego z projektów, to właśnie studenci powinni inicjować problem, który w konsekwencji może stać się przedmiotem projektu. Jednocześnie przez studentów tworzona jest grupa projektowa, która w sposób kontrolowany przekazuje rezultaty swojej pracy przedsiębiorstwom i organizacjom gospodarczym. Warto zaznaczyć, że duża część studentów po ukończeniu studiów kontynuuje prace na Uniwersytecie w ramach realizowanych projektów.

Współpraca nauki i biznesu – skąd brać na to pieniądze?


W naszym kraju jednym z podstawowych instrumentów inicjujących i wspierających współpracę na linii nauka – biznes był Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (PO IG). W okresie programowania 2007 – 2013 kluczowym celem programu było stworzenie sprzyjających warunków dla wzrostu konkurencyjności polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa. Program miał doprowadzić przede wszystkim do:
  • wzrostu aktywności i konkurencyjności sektora nauki,
  • zwiększenia liczby firm, które funkcjonują w oparciu o innowacyjne rozwiązania,
  • wspomagania rozwoju nowoczesnych technologii w przedsiębiorstwach,
  • zwiększenia dostępu do finansowania procesu komercjalizacji oraz usług proinnowacyjnych (w tym m.in. do zapewnienia odpowiedniej infrastruktury oraz zasobów niematerialnych).

W ramach PO IG realizowane były projekty o charakterze inwestycyjno – infrastrukturalnym. Ich uzupełnieniem były natomiast projekty miękkie, realizowane w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.

W obecnym okresie programowania 2014 – 2020, programem, którego głównym celem jest wspieranie zarówno szkolnictwa wyższego, jak i przedsiębiorstw jest Program Operacyjny Inteligentny Rozwój. Część środków pochodzących z tego programu będzie przeznaczane na realizację projektów dla pracowników naukowych i uczelni wyższych, pod warunkiem, że dysponują odpowiednim potencjałem badawczym. Kolejna pula funduszy będzie obejmować projekty dedykowane dla przedsiębiorców oraz instytucji otoczenia biznesu. Wsparciem objęte zostaną również projekty, które mają na celu wzmacnianie współpracy firm z ośrodkami badawczymi.

Także następca Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, czyli Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój, ma na celu wspierać dostosowywanie efektów kształcenia wyższego do potrzeb gospodarki i rynku pracy.

Podsumowanie


Mimo że w Polsce podejmowane są pewne działania, które mają na celu usprawnienie współpracy pomiędzy firmami a uczelniami wyższymi, daleko im jednak do ideału. W dalszym ciągu w tym obszarze rozmijają się wzajemne oczekiwania biznesu oraz świata nauki. Jednak budowanie partnerstwa uczelni wyższych i biznesu to wyzwanie, które opłaca się podejmować.

Joanna Szwed

Bibliografia
Bibliografia:
1. Bryła P., Jurczyk T., Domański T., Klasyfikacja barier podejmowania współpracy z otoczeniem gospodarczym przez uczelnie wyższe, Wydział Studiów Międzynarodowych i Politologicznych, Uniwersytet Łódzki, artykuł dostępny na: http://www.pwe.com.pl/files/1276809751/file/mir5_2013_bryla_i_in.pdf [dostęp: 03.11.2014].
2. Dominik W., Współpraca i transfer wiedzy pomiędzy przedsiębiorstwami a ośrodkami akademickimi, Studia BAS Nr 3(35) 2013, s.9–49, analiza dostępna na: http://orka.sejm.gov.pl/WydBAS.nsf/0/9D3C327C0239EB83C1257C6A003D2AE9/$file/Strony%20odStudia_BAS_35i-2.pdf [dostęp: 03.11.2014].
3. Innovation Union Scoreboard 2014, raport dostępny na http://ec.europa.eu/enterprise/policies/innovation/files/ius/ius-2014_en.pdf [dostęp: 03.11.2014].
4. Mikos A., Budowanie relacji nauki z biznesem jako determinanta modelu innowacyjnej uczelni, Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie, 2012, nr 1(20), s. 113-124, artykuł dostępny na http://zn.mwse.edu.pl/anna-mikos-budowanie-relacji-nauki-z-biznesem-jako-determinanta-modelu-innowacyjnej-uczelni/ [dostęp:03.11.2014].
5. Ministerstwo Rozwoju i Infrastruktury, Fundusze Europejskie – informacje ogólne, informacje dostępne na http://www.mir.gov.pl/fundusze/fundusze_europejskie_2014_2020/strony/start.aspx [dostęp: 03.11.2014].
6. Transfer wiedzy w praktyce – rozwiązania w Finlandii i w Polsce, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne w Bydgoszczy, Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy, artykuł dostępny na: http://pastw.byd.pl/userfiles/files/pastw2-www.pdf. [dostęp:03.11.2014].
7. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Współpraca nauki i biznesu, Doświadczenia i dobre praktyki wybranych projektów w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007–2013, Warszawa, 2013, raport dostępny na www.parp.gov.pl/files/74/81/626/18863.pdf [dostęp:03.11.2014].

Udostępnij