Samozatrudnienie w opinii Europejczyków

„Załóżmy, że możesz wybrać pomiędzy prowadzeniem własnej działalności gospodarczej a pracą najemną. Na którą opcję byś się zdecydował?”. Takie pytanie zadano mieszkańcom Starego Kontynentu w badaniu Eurobarometer przeprowadzonym w grudniu 2009 roku. Prawie co drugi Europejczyk chciałby prowadzić własny biznes – nie podlegać szefowi, działać na własny rachunek. Według definicji Eurostatu osoby samozatrudnione prowadzą działania biznesowe w celu osiągnięcia zysku lub są w trakcie zakładania działalności gospodarczej. Dla celów niniejszego artykułu za osoby samozatrudnione uznano jedynie osoby prowadzące własne firmy i nie zatrudniające pracowników.

Chcemy się samozatrudniać, ale…

W krajach Unii Europejskiej pracujący na własny rachunek cieszą się dużym uznaniem. Na pozytywne postrzeganie firm jednoosobowych wpływają m.in. niezależność, spełnienie zawodowe, wolność wyboru, elastyczny czas pracy oraz perspektywy wyższych dochodów. Co więcej, 80% prowadzących własną działalność gospodarczą jest zadowolonych ze swojego wyboru i nie chce zmian. Powrót do pracy najemnej wybrałaby tylko co szósta ankietowana osoba.



Jak pokazują dane na powyższym wykresie, wśród Polaków panuje względna równowaga: 49,2% badanych preferuje pracę na własny rachunek, a 42,8% wybrałoby zatrudnienie u kogoś. Zupełnie inaczej myślą m.in. Duńczycy i Słowacy: 65% ankietowanych w tych krajach preferuje pracę najemną. Dużo większa potrzeba samodzielności gospodarczej panuje m.in. w Grecji i na Cyprze. Tam ponad 60% mieszkańców, gdyby miało ku temu okazję, zdecydowałoby się na samozatrudnienie.

Rzeczywistość odbiega jednak od marzeń przynajmniej niektórych Europejczyków. Według danych Eurostatu, w III kwartale 2010 roku jedynie co dziesiąty pracujący Europejczyk prowadził własną działalność gospodarczą. Najwyższy odsetek samozatrudnionych zanotowano w Grecji i Rumunii, odpowiednio: 21,6% i 22,2%. W porównaniu z tymi krajami samozatrudnienie w Polsce jest mniej powszechne – w III kwartale 2010 samodzielną działalność gospodarczą prowadziło 14,6% pracujących Polaków. Niższe wyniki zanotowały m.in. Niemcy, Węgry i Francja (około 6,5% wszystkich zatrudnionych).



Co więcej, liczba jednoosobowych przedsiębiorstw nie rośnie „w parze” z ogólną liczbą osób zatrudnionych. Trend ten dotyczy całej Unii Europejskiej. Na przestrzeni lat 2000-2009 w całej Wspólnocie liczba samozatrudnionych wzrosła z 20,74 do 22,76 milionów. W tym czasie odsetek pracujących na własny rachunek wśród wszystkich pracujących stopniał z 13,1% do 10,4%. Odwrotną zależność zanotowano tylko w kilku krajach: m.in. na Słowacji i w Niemczech.



Dlaczego mimo deklaracji Europejczycy częściej wybierają pracę najemną? Ponieważ widzą wiele zagrożeń związanych z zakładaniem własnego biznesu. Jak pokazują wyniki badania Eurobarometer, wśród głównych przyczyn rezygnacji z samozatrudnienia wymieniane są: brak pomysłu na biznes, niedostatek środków pieniężnych, nieodpowiednie umiejętności, biurokracja, sytuacja rodzinna oraz aktualna sytuacja gospodarcza.

Wiek, wykształcenie – co skłania, a co zniechęca?

Jednym z ważnych czynników, który ma wpływ na podjęcie decyzji o samozatrudnieniu jest wiek. Analiza struktury wiekowej prowadzących jednoosobowe firmy daje interesujące wyniki. Zauważalna jest nikła aktywność najmłodszej i wysoka najstarszej spośród badanych grup wiekowych. Statystyki wskazują, że młodzi ludzie z przedziału wiekowego 15-24 lat są mało aktywni, jeśli chodzi o zakładanie własnej działalności gospodarczej. Jedynie 3,4% pracującej młodzieży prowadzi własne firmy. Osoby wchodzące na rynek pracy wykazują jednak największe chęci, aby w przyszłości podjąć pracę na własny rachunek. Aż 52,4% wybrałoby karierę przedsiębiorcy, a tylko 43,7% pracownika najemnego.

Samozatrudnienie jest natomiast bardzo powszechne wśród osób starszych. Co czwarty pracownik z grupy wiekowej 60+ wybrał tę formę pracy. Pod tym względem na tle krajów UE wyróżniają się zwłaszcza Portugalia oraz Rumunia, gdzie ponad 60% pracujących seniorów to osoby samozatrudnione.



Kolejnym czynnikiem wpływającym na chęć prowadzenia własnej działalności gospodarczej jest wykształcenie. Kraje wysokorozwinięte, takie jak Niemcy, Wielka Brytania, Francja oraz Holandia, charakteryzują się wysokim, ponad 30% odsetkiem osób z wykształceniem wyższym wśród prowadzących własną działalność gospodarczą. W krajach Europy Środkowej (Polska, Słowacja, Czechy i Węgry) bardzo wysoki jest współczynnik osób z wykształceniem średnim. Ten poziom wykształcenia deklaruje nawet 70-80% wszystkich samozatrudnionych. Z kolei w Hiszpanii, Portugalii oraz Rumunii największą grupą są osoby z wykształceniem podstawowym. Wiąże się to z popularnością firm jednoosobowych w rolnictwie oraz wśród osób wykonujących proste prace.



Na liczbę indywidualnych przedsiębiorców w kraju wpływają także wiedza i wartości wpajane w trakcie nauki. Osoby, które zakończyły edukację na jej początkowym etapie, preferują pracę najemną. Jednocześnie ponad połowa uczniów i studentów będących w trakcie nauki to osoby, które w przyszłości chętnie zdecydowałyby się na samozatrudnienie. Dlaczego, kończąc edukację, nie decydują się na ten krok? Odpowiedzi na to pytanie dostarczają częściowo wyniki ankiety zrealizowanej przez Eurobarometer. Europejskie szkoły nie propagują przedsiębiorczości. Tylko w nielicznych krajach system edukacji daje wiedzę i umiejętności konieczne do zostania indywidualnym przedsiębiorcą. Przykładem takich państw mogą być Malta, Irlandia, Portugalia i Cypr. Pod tym względem bardzo źle oceniane jest natomiast szkolnictwo w Polsce, Wielkiej Brytanii oraz na Łotwie. W naszym kraju tylko 4 na 10 osób uważa, że edukacja szkolna dała im odpowiednie przygotowanie do założenia własnej działalności gospodarczej.

Zakończenie

Analiza grupy samozatrudnionych na europejskim rynku pracy pokazuje duże zróżnicowanie. Niestety, niemal cała Europa jest zgodna co do jednego – same chęci to za mało. Marzenia młodych Europejczyków o własnej firmie rozwiewają się bardzo szybko. Perspektywa elastycznego czasu pracy, wyższych zarobków i możliwości decydowania o swoim losie przegrywają z rzeczywistością, w której szkoły nie przekazują odpowiedniej wiedzy i nie zachęcają do zostania przedsiębiorcą. Tę lukę w edukacji starają się zapełnić szkolenia, dofinansowania, tzw. inkubatory czy inne działania wspierające przedsiębiorczość. Ciągle jednak należy wiele zrobić, aby pozwolić Europejczykom spełnić marzenia o własnych przedsiębiorstwach. Jeśli w najbliższych latach uda się przekuć społeczny entuzjazm na rzeczywistą aktywność biznesową, być może Europa szybko powróci na ścieżkę dynamicznego rozwoju gospodarczego.