Nowi maturzyści, nowe problemy

Niemal wszyscy wiedzą, że matura to państwowy egzamin poświadczający zakończenie edukacji na poziomie ponadgimnazjalnym. Większość z nas, a zwłaszcza te osoby, które maturę mają już dawno za sobą, może się jednak pogubić w pojawiających się niemal co roku zmianach dotyczących formy tego „sprawdzianu”, ilości i rodzaju egzaminów, przedmiotów obowiązkowych itp. Dla starszych pokoleń rewolucyjną zmianą może być na przykład fakt, że w nowej, obowiązującej od 2005 roku formie matura daje młodym ludziom przepustkę do studiowania na uczelniach wyższych bez podchodzenia do egzaminów wstępnych.

ABC nowej matury

To nie koniec zmian wprowadzonych w 2005 roku. Począwszy od 2005 roku, abiturienci mają możliwość zdawania matury na dwóch poziomach trudności. Pierwszy – podstawowy – jest obowiązkowy dla wszystkich zainteresowanych uzyskaniem świadectwa dojrzałości. Drugi – rozszerzony – ma charakter opcjonalny: absolwent może, ale nie musi do niego podchodzić. Jeśli jednak chce kontynuować naukę na uczelni wyższej, matura jest dla niego jednocześnie egzaminem wstępnym na studia. Tym samym abiturient musi liczyć się z tym, że punkty uzyskane na poziomie podstawowym mogą nie zapewnić mu miejsca na upragnionym kierunku i/lub uczelni. Z tego powodu większość podchodzących do egzaminu decyduje się na zdawanie matury na poziomie rozszerzonym.

To główne zasady nowego egzaminu dojrzałości. Niemal co roku maturzystom „funduje się" bowiem pewne modyfikacje. Dla uproszczenia w dalszej części artykułu opiszemy formę i statystyki dotyczące egzaminu z 2011 roku. Mogli do niego podchodzić absolwenci liceów ogólnokształcących, profilowanych, techników, liceów uzupełniających oraz techników uzupełniających.

Dla maturzystów z tego rocznika egzamin składał się z 5 obowiązkowych części – 2 ustnych i 3 pisemnych. Były one przeprowadzane na poziomie podstawowym z przedmiotów: język polski, matematyka i język obcy nowożytny. Część pisemna weryfikowała wiedzę ze wszystkich trzech przedmiotów. Część ustna egzaminu dotyczyła jedynie języków. Aby zdać egzamin dojrzałości, należało uzyskać min. 30% punktów z każdego egzaminu obligatoryjnego.

Dodatkowo maturzysta mógł wybrać maksymalnie 6 przedmiotów dodatkowych. Mógł także zdecydować, czy zdaje je na poziomie podstawowym, czy rozszerzonym. Przedmioty dodatkowe nie miały jednak wpływu na fakt zaliczenia lub niezaliczenia matury. Abiturient, który zaliczył wszystkie obligatoryjne egzaminy, a z wybranego przez siebie przedmiotu uzyskał na przykład 4% punktów, i tak zdał maturę.

Zdawalność

W 2011 roku świadectwo maturalne uzyskało 73% uczniów podchodzących do egzaminu dojrzałości. Jest to najniższy wynik w historii egzaminu przeprowadzanego w nowej formule. W latach 2005-2011 zdawalność matury wahała się w przedziale od 89% w 2007 roku do 73% w 2011.



Ciekawa sytuacja miała miejsce w 2006 roku, kiedy to pierwszy raz do egzaminu dojrzałości zostali dopuszczeni absolwenci techników i liceów uzupełniających. Fakt ten mógł wpłynąć na wyniki zdawalności matury w tym roku. Z 87% zanotowanych w 2005 roku liczba osób, które zdały maturę, skurczyła się do 79%.

Kiepskie wyniki maturzystów A.D. 2006 przyczyniły się do wprowadzenia tzw. amnestii. Została ona wdrożona we wrześniu 2006 roku przez rozporządzenie ówczesnego ministra edukacji, Romana Giertycha. Umożliwiała ona otrzymanie świadectw maturalnych osobom, którym w trakcie egzaminu „powinęła się noga” i nie zdały jednego z obowiązkowych egzaminów maturalnych. Warunkiem było jednak uzyskanie średnio minimum 30% punktów ze wszystkich obowiązkowych części egzaminu. Wiele kontrowersji wywołał fakt, że zmiany miały dotyczyć nie tylko maturzystów z 2007 roku, ale także tych z lat 2005 i 2006. Oprócz niskiej zdawalności matury w 2006 roku impulsem do wprowadzenia amnestii były planowane na 2009 zmiany w formie egzaminu. Konkretnie. wprowadzenie obowiązkowej matury z matematyki. W Ministerstwie Edukacji pojawiły się obawy, że w znaczącym stopniu może ona zaniżyć zdawalność egzaminu.

Rozporządzanie o amnestii zostało jednak szybko oprotestowane i w styczniu 2007 roku Trybunał Konstytucyjny uznał je za niezgodne z Konstytucją. Żeby nie wprowadzać chaosu tuż przed egzaminem, maturzyści z 2007 roku zostali objęci zasadami amnestii. W 2007 roku świadectwo dojrzałości trafiło ostatecznie aż do 89% absolwentów szkół ponadgimnazjalnych z 2007 roku oraz 53 tys. maturzystów z lat 2005 i 2006.

Oprócz rzadkich, lecz zdarzających się przepisowych zawirowań, duży wpływ na zdawalność egzaminu ma rodzaj szkoły średniej, którą kończą maturzyści. Od lat największy odsetek absolwentów z maturą mają licea ogólnokształcące – w 2011 roku aż 86% uczniów tych szkół zdało egzamin dojrzałości. Gorszą zdawalnością mogą poszczycić się technika (63%) i licea profilowane (50%). Na końcu plasują się licea uzupełniające oraz technika uzupełniające. W 2011 roku odpowiednio co czwarty i co piąty absolwent placówek tego typu legitymował się świadectwem maturalnym.  

Jakie przedmioty zdają maturzyści?

W 2011 roku każdy maturzysta musiał podejść do obowiązkowej części matury z języka polskiego, matematyki oraz języka obcego zdawanych na poziomie podstawowym. Jeśli chodzi o języki obce, w 2011 roku można było wybierać między angielskim, niemieckim, rosyjskim, francuskim, włoskim oraz hiszpańskim. Zdecydowana większość maturzystów (ponad 83%) wybrała język angielski. Na j. niemiecki zdecydowało się 12%, a na rosyjski – 4%. Znikomym zainteresowaniem cieszyły się języki romańskie (francuski, hiszpański, włoski).
 



Oprócz części obowiązkowej uczniowie szkół ponadgimnazjalnych mogli zdawać do 6 przedmiotów dodatkowych. Mogli je wybierać z puli 28 przedmiotów zatwierdzonych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Abiturienci mogli zdecydować, czy chcą je zdawać na poziomie podstawowym, czy rozszerzonym. W przypadku gdy maturzysta chciał zdawać poziom rozszerzony z przedmiotu obowiązkowego, wybierał go jako przedmiot dodatkowy.

Największą popularnością cieszyła się geografia, którą na poziomie podstawowym lub rozszerzonym zdecydowało się zdawać łącznie 23% maturzystów. Nieco rzadziej wybierane były biologia (19% uczniów) i wiedza o społeczeństwie (17%). Duże zainteresowanie wzbudził również język angielski, do którego podeszło 17% maturzystów. Na wykresie 3. zostały zaznaczone także matematyka i język polski, które jako przedmiot dodatkowy na poziomie rozszerzonym zdecydowało się zdawać odpowiednio 16% i 10% absolwentów szkół ponadgimnazjalnych.
 

Nowa matura ciągle „nowa”

Dyskusje na temat egzaminu dojrzałości wciąż wywołują wiele kontrowersji. Głównie z uwagi na brak stabilnych i konsekwentnych zasad jego przeprowadzania. Mimo iż tzw. nowa matura została wprowadzona w 2005 roku, to kolejne roczniki wciąż muszą borykać się z nowymi ustaleniami. Przykładowo jeszcze w 2005 roku maturzyści, aby zaliczyć egzamin maturalny, nie byli zobligowani do zdawania matematyki. Pięć lat później przedmiot ten został „wrzucony” do puli obowiązkowej. Z kolei od 2012 roku uczniowie zdają egzamin ustny z języka obcego nowożytnego na jednym poziomie. Wcześniej mogli zdecydować się na poziom podstawowy lub rozszerzony. Najważniejsze zmiany w latach 2005-2012 zostały zaprezentowane w tabeli 1.



Częste zmiany w procedurach egzaminacyjnych wprowadzały wiele chaosu, zarówno do szkół ponadgimnazjalnych, jak i przy rekrutacji na studia wyższe. Jak bowiem odpowiednio przygotowywać się do matury, kiedy „reguły gry” zmieniają się na rok przed egzaminem?