Outsourcing procesów biznesowych zyskuje na popularności. Polska jest jedną z lokalizacji najczęściej wybieranych przez międzynarodowe koncerny, które chętnie otwierają tutaj swoje centra usług. Już wkrótce w tej dziedzinie możemy stać się nawet jednym ze światowych liderów.
Wszystkiemu „winny” jest kryzys
Idea outsourcingu polega na przekazywaniu odpowiedzialności za zadania niezwiązane bezpośrednio z główną, strategiczną działalnością firmy, podmiotom zewnętrznym. Mogą to być zarówno niezależne przedsiębiorstwa, jak i jednostki wyodrębnione ze struktury macierzystej. Zasadniczą korzyścią jest efektywniejsze wykonywanie zadań, a przy tym obniżanie kosztów, korzystając z efektów skali.
Dlatego paradoksalnie to właśnie kryzys finansowy stał się głównym sprzymierzeńcem rozwoju branży outsourcingowej. Wielkie koncerny zmuszone były szukać oszczędności i zaczęły przenosić swoje biura do miejsc, które oferowały niższe koszty pracy przy podobnej jakości świadczonych usług. Szybko okazało się więc, że outsourcing może być skutecznym narzędziem pomagającym zredukować koszty i utrzymać przewagę konkurencyjną. Przenoszenie obsługi niektórych procesów z ekonomicznego punktu widzenia okazywało się rozwiązaniem znacznie bardziej korzystnym niż budowanie centrów kompetencyjnych w kraju macierzystym.
Utrzymująca się niepewność na najważniejszych światowych rynkach (głównie w USA i w strefie euro), ale też zadowolenie z dotychczasowych efektów działalności centrów usług sprawiają, że wiele koncernów decyduje się na dalsze poszerzenie zakresu delegowanych zadań. To nie tylko obniżka kosztów przy zachowaniu wysokiego poziomu świadczenia usług dla klientów, ale też gwarancja bezpieczeństwa i możliwość utrzymania ciągłości biznesowej.
Polska jednym z liderów w branży
Kolebką outsourcingu są kraje położone w Azji Południowo-Wschodniej – przede wszystkim Indie, ale też Filipiny czy Chiny. Za światową stolicę outsourcingu uważa się zaś miasto Bangalore w Indiach, nieprzypadkowo nazywane „indyjską Doliną Krzemową”. Okazuje się jednak, że tuż za azjatyckimi metropoliami, na kolejnym miejscu pod względem lokowania centrum biznesowych, znajduje się Polska. Nasz kraj jest zdecydowanym liderem w Europie Środkowo-Wschodniej pod względem liczby powstałych inwestycji, jak i wielkości zatrudnienia w sektorze usług outsourcingowych.
Warto nadmienić, że sektor BPO (
Business Process Outsourcing) jest najpopularniejszym spośród wszystkich 147 projektów inwestycyjnych prowadzonych obecnie przez Polską Agencję Informacji i Inwestycji Zagranicznych (PAIiIZ), których łączna wartość to ponad 3,7 mld EUR. Inwestycje w nowoczesne usługi biznesowe obecnie negocjowane przez PAIiIZ obejmują 29 przedsięwzięć wartych 31,1 mln EUR i zakładających utworzenie ponad 6,7 tys. nowych miejsce pracy.
Najbardziej atrakcyjne miasta dla inwestorów
Odzwierciedleniem tych statystyk są różnego rodzaju rankingi, które potwierdzają dużą atrakcyjność polskich miast w oczach inwestorów przenoszących część procesów poza kraje macierzyste. Według grupy analitycznej Everest, Polska jest najbardziej dojrzałą lokalizacją offshoringową w Europie i jedną z 5 czołowych na świecie – obok Brazylii, Indii, Chin i Filipin.
Rosnącej atrakcyjności sektora usług biznesowych w Polsce dowodzą też najnowsze zestawienia atrakcyjności dla lokalizacji inwestycji zagranicznych. W przygotowywanym corocznie przez międzynarodową firmę doradczą Tholons rankingu najlepszych lokalizacji dla outsourcingu polskie miasta z roku na rok pną się na coraz wyższe pozycje. W najnowszym raporcie „2013 Top 100 Outsourcing Destinations Rankings” Kraków znalazł się w gronie dziesięciu najlepszych lokalizacji na świecie dla inwestycji z sektora nowoczesnych usług biznesowych (awans z 11. pozycji). Miejsca w czołówce ustąpiła mu chińska metropolia Szanghaj. Tym samym stolica Małopolski została pierwszym wschodnioeuropejskim miastem w czołowej dziesiątce tego zestawienia. Co więcej, w Top 10 poza Krakowem znalazło się jeszcze tylko jedno europejskie miasto – Dublin (na 9. miejscu). Już wkrótce Kraków, mający nad irlandzkim miastem przewagę kosztową, może więc stać się liderem branży w całej Europie.
Raport 2013 „Top 100 Outsourcing Destinations Rankings” klasyfikuje miasta do jednej z czterech grup: lokalizacje o ugruntowanej pozycji, miasta wschodzące, aspirujące oraz obserwowane jako dysponujące dużym potencjałem. W tegorocznym rankingu pośród 100 uwzględnionych lokalizacji znalazły się trzy polskie miasta. Obok Krakowa (zaliczonego do najlepszej grupy miast o ugruntowanej pozycji), są to Warszawa (miasto wschodzące) i Wrocław (zaliczony do grupy obserwowanych). Klasyfikacja powstaje w oparciu o szereg różnorodnych kryteriów, takich jak m.in. ilość i jakość zasobów ludzkich dostępnych na rynku pracy, wykształcenie pracowników, dostępna infrastruktura, koszty prowadzenia działalności, ryzyko inwestycyjne czy jakość życia.
Wielka trójka
Raport firmy Tholons zwraca uwagę na dalszy dynamiczny rozwój branży w trzech regionach: Azji Południowo-Wschodniej, Ameryce Południowej i Europie Środkowo-Wschodniej, której liderem został Kraków. „2013 Top 100 Outsourcing Destinations Rankings” potwierdza, że obecnie prawdziwą mekką outsourcingu jest Azja Południowo-Wschodnia. W pierwszej dziesiątce znalazło się bowiem aż 6 miast z Indii, a wśród nich Bangalore, które już trzeci raz z rzędu uplasowało się na samym szczycie rankingu. W czołowej dziesiątce znalazły się też dwa miasta usytuowane na Filipinach: Manila i Cebu City. Natomiast największy awans w tegorocznym zestawieniu odnotowało malezyjskie miasto Kuala Lumpur (z 28. na 19. miejsce).
Autorzy opracowania docenili nie tylko Kraków, ale także inne polskie miasta – Warszawę i Wrocław, które poprawiły swoją pozycję w rankingu odpowiednio o dwie i trzy lokaty. Podkreślono przy tym fakt, że zagraniczni inwestorzy przenoszą do Polski coraz bardziej zaawansowane procesy, czego dowodem jest chociażby nowe Operacyjne Centrum Bezpieczeństwa IBM otwarte we Wrocławiu. Również pozostałe miasta z Europy Środkowo-Wschodniej zanotowały wzrost. Praga awansowała na 17. pozycję (awans o trzy miejsca), Brno uplasowało się na miejscu 30., a Sofia na 50. miejscu.
Coraz większą atrakcyjność w oczach inwestorów posiadają także miasta w Ameryce Południowej, które zanotowały największy awans w porównaniu z ubiegłorocznym zestawieniem. Ich przewaga tkwi m.in. w bardzo dobrej znajomości wśród mieszkańców dwóch języków obcych (hiszpański i angielski). Należy wyróżnić zwłaszcza kolumbijskie miasta: Bogotę (49. pozycja – awans o 6 miejsc), Medellin (53. lokata, awans o 7) i Bucaramangę (awans z 85. na 80. miejsce). Spory awans (o 6 pozycji) zanotowało też urugwajskie Montovideo (37. lokata). Z drugiej strony w rankingu spadły inne miasta z regionu – brazylijskie Sao Paulo (obecnie na 18. miejscu – spadek o 5 pozycji) i Rio de Janeiro (38. – spadek o 8 pozycji), co wynikało głównie z podniesienia kosztów pracy w całej Brazylii. W Argentynie sytuacja polityczna i rosnąca inflacja spowodowała obniżenie atrakcyjności stolicy kraju Buenos Aires (spadek aż o 9 pozycji – z 15. na 24. miejsce). Niestabilność polityczno-gospodarcza uniemożliwiła też rozwój inwestycji w usługi dla biznesu na Bliskim Wschodzie i w Północnej Afryce. Np. egipskie miasto Cairo spadło z 49. na 58. miejsce.
Nie tylko Kraków
Centra usług biznesowych w Polsce to nie tylko Kraków, Warszawa i Wrocław. Inwestorzy chętnie wybierają również Trójmiasto, Łódź, Katowice (aglomeracja śląska) czy Poznań. Trójmiasto znalazło się nawet na czele innego prestiżowego rankingu „Best City of the Year” dla inwestycji w usługi dla biznesu, mającego na celu wskazanie i docenienie krajowych liderów branży. To zarazem pierwsze takie wyróżnienie sektora BPO/SSC w Polsce. Gdańsk otrzymał nagrodę w dowód uznania za rozwój lokalnego sektora nowoczesnych usług BPO/SSC. W ostatnim czasie Pomorze stało się bowiem jedną z wiodących lokalizacji inwestycji w centra usługowe. Wciąż jednak ponad połowa wszystkich inwestycji z sektora usług biznesowych lokalizowana jest w Krakowie, w Warszawie bądź we Wrocławiu.
Wciąż przybywa centrów biznesowych
Według danych Związku Liderów Sektora Usług Biznesowych (
Association of Business Service Leaders in Poland, ABSL) w 2012 roku w centrach usług biznesowych w Polsce zatrudnionych było ponad 100 tys. osób. Stanowi to ok. 40% spośród wszystkich zatrudnionych w tej branży w całej Europie Środkowo-Wschodniej.
Polska jest więc zdecydowanym liderem w regionie, jeżeli chodzi o liczbę zatrudnionych, ale także samą ilość centrów usług biznesowych. W 2012 roku na terenie naszego kraju funkcjonowało ich 375. Wartość całego sektora w Polsce szacowana jest na ok. 12 mld PLN. Dla porównania w 2012 roku w Czechach zlokalizowanych było 237 centrów usług biznesowych (40 tys. pracowników), na Węgrzech działało 98 takich firm (32 tys. zatrudnionych), w Rumunii 79 (ponad 30 tys. pracowników), w Bułgarii 54 (13 tys.), a na Słowacji istniały 42 jednostki (z liczbą zatrudnionych rzędu 22 tys.).
W ostatnich latach liczba zagranicznych centrów usług biznesowych systematycznie rośnie. Pierwsze tego typu podmioty pojawiły się w Polsce już w latach 90. XX wieku. Na właściwy napływ inwestycji trzeba było jednak poczekać do momentu wstąpienia Polski do Unii Europejskiej. Wtedy to nastąpił prawdziwy boom inwestycyjny w branży BPO (co ukazuje poniższy wykres 3). Obecnie trzy na cztery działające w Polsce centra powstały właśnie po 2004 roku.
Od 2003 roku do końca 2012 roku przybyło więc ponad 300 nowych centrów usług. Największy jednoroczny przyrost nastąpił w 2006 i 2008 roku – w każdym roku przybyły aż 44 tego rodzaju inwestycje. Ponad 30 centrów w roku powstało także w 2005, 2007, 2011 oraz w 2012 roku.
Zadaniem centrów biznesowych w Polsce jest przede wszystkim dostarczanie specjalistycznych usług z zakresu finansów i księgowości, IT oraz badań i rozwoju (
Research & Development). Powierzone im zostają także obsługa klienta (obejmująca wsparcie IT) oraz działania związane z HR. W Polsce dominują więc centra typu
Business Process Outsourcing (BPO) oraz Information Technology Outsourcing (ITO),
Shared Service Centers (SSC), systematycznie zwiększa się też liczba centrów badawczo-rozwojowych (R&D). Według danych za 2011 rok, najliczniejszą grupę stanowiły właśnie centra typu BPO/ITO – takich podmiotów było 131. Następne w kolejności były centra usług wspólnych (SSC) – 113 oraz centra badawczo-rozwojowe (R&D) – 93 podmioty.
Analizując ich strukturę ze względu na miejsce usytuowania, daje się zauważyć pewna specjalizacja poszczególnych miast. Co ciekawe, jedynie w Warszawie centra usług outsourcingowych (BPO/ITO) stanowiły zdecydowaną większość nad pozostałymi rodzajami jednostek. Z kolei we Wrocławiu dominowały specjalistyczne podmioty prowadzące zadania z zakresu badań i rozwoju (R&D). W Krakowie struktura jest dużo bardziej zrównoważona, z niewielką przewagą jednostek BPO/ITO. W Łodzi, Poznaniu i Aglomeracji Śląskiej domeną są natomiast centra usług wspólnych (SSC). Najbardziej wyrównana struktura cechuje Trójmiasto.
Nowe centra, nowe miejsca pracy
Wraz z powstawaniem nowych inwestycji tworzone są również nowe miejsca pracy. Według danych Związku Liderów Sektora Usług Biznesowych od 2008 roku liczba zatrudnionych w centrach usług biznesowych w Polsce wzrosła dwukrotnie – z 50 tys. w 2008 roku do ponad 100 tys. w roku 2012. Tylko od 2012 roku przybyło aż 15 tys. nowych stanowisk. Prognozy ABSL przewidują dalszy przyrost zatrudnienia. Na koniec 2013 roku liczba ta powinna się zwiększyć do poziomu 115-120 tysięcy pracowników.
Struktura zatrudnienia ze względu na rodzaj zadań realizowanych przez centra usług jest zbliżona do struktury tych jednostek. Najwięcej osób zatrudnionych jest w centrach BPO/ITO – ok. 45% pracowników sektora. W centrach SSC pracuje 35% z nich, a pozostałe 20% to pracownicy centrów R&D.
Liczbę zatrudnionych w poszczególnych typach centrów usług w głównych polskich ośrodkach usług biznesowych ukazuje wykres 6. W niemal każdym z nich (z wyjątkiem Łodzi) pracujący w sektorze BPO/ITO stanowią najliczniejszą grupę. Widoczne jest to zwłaszcza w Poznaniu, gdzie ponad połowa osób pracujących w centrach usług biznesowych to reprezentanci sektora BPO/ITO. Z kolei w przypadku centrów usług wspólnych (SSC) zwraca uwagę wysoki odsetek odnotowany w Łodzi. Centra badawczo-rozwojowe to z kolei domena liderów całej branży: Krakowa, Wrocławia, Warszawy i Trójmiasta. Najwięcej osób w tym sektorze pracowało we Wrocławiu (4,6 tys. osób) i Krakowie (4,3 tys.).
Coraz bardziej skomplikowane procesy
Perspektywy na najbliższe lata są więc dla Polski bardzo korzystne. Względnie niskie koszty pracy, a jednocześnie dobra infrastruktura i uwarunkowania kulturowe sprawiają, że wiele zachodnich firm przenosi część swoich procesów właśnie do Polski. O takim wyborze wcale nie decyduje wyłącznie przewaga kosztowa (istnieją bowiem rynki, gdzie koszty pracy są jeszcze niższe), lecz wysoka jakość i dostępność wykwalifikowanych pracowników. Dlatego też do Polski przenoszone są coraz bardziej skomplikowane zadania. Według danych Związku Liderów Sektora Usług Biznesowych, w 2011 roku ponad 80% przebadanych jednostek zwiększyło zakres swoich działań o bardziej zaawansowane usługi.
– Nie ma drugiego państwa na świecie, które oferowałoby klientom sektora usług dla biznesu tak różnorodne rozwiązania. Jesteśmy w stanie obsłużyć praktycznie każdy proces, wykorzystując przy tym znajomość kilkudziesięciu języków obcych. Mimo że pod względem skali nie możemy konkurować z takimi krajami, jak Indie czy Chiny, to pod względem jakości oraz różnorodności usług jesteśmy światowym liderem – uważa Marek Grodziński, dyrektor Centrum BPO Capgemini, wiceprezes ABSL.
W dalszy rozwój branży wierzy również Tomasz Owsiak, dyrektor finansowo-administracyjny CH2M HILL. – Jeżeli mówi się, że „coś ma swoje pięć minut”, my jesteśmy w trzeciej minucie. Firmy outsourcingowe w Polsce zaczęły działać w dobrym momencie. Z tego powodu nie uderzy w nas niż demograficzny, bo wykorzystaliśmy wyż. Nie zaczynamy od zera i nie musimy w krótkim czasie rozwinąć się do tysięcy pracowników. Mamy czas, dlatego należy działać spokojnie i przyjąć dobre rozwiązania, by umocnić swoją pozycję” – tłumaczył w czasie konferencji „Quo vadis BPO?” na temat szans i zagrożeń rozwoju outsourcingu w Małopolsce, zorganizowanej na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie.
W 2013 roku eksperci przewidują dalszy przyrost zatrudnienia na poziomie 15-20%. Powoli trzeba się jednak liczyć z coraz silniejszą konkurencją ze strony innych państw Europy Środkowo-Wschodniej – Bułgarii czy Rumunii, w których koszty zatrudnienia są niższe niż w Polsce. Dlatego dla dalszego rozwoju branży niezbędne będą dalsze działania władzy i samorządów (zwolnienia podatkowe, specjalne strefy ekonomiczne), rozbudowa infrastruktury oraz skuteczna promocja polskich miast.
