Całkowite otwarcie szwajcarskiego rynku pracy - szansa dla polskich pracowników?

Całkowite otwarcie rynku pracy w Szwajcarii stwarza nowe możliwości dla Polaków zastanawiających się nad wyjazdem za granicę w celach zarobkowych. Czy z punktu widzenia pracownika jest to atrakcyjny kierunek emigracji? W rankingu krajów oferujących najlepsze warunki zatrudnienia[PRZYPIS]Best for Workers: Countries, Bloomberg, http://www.bloomberg.com/visual-data/best-and-worst/best-for-workers-countries.[/PRZYPIS] Szwajcaria uplasowała się dopiero na 24. miejscu, otrzymując całościowy wynik 54 punktów na 100 możliwych do zdobycia. Jednak pod względem takich czynników jak średnie zarobki i wskaźnik aktywności zawodowej znajduje się na czele rankingu, otrzymując odpowiednio drugie i trzecie miejsce.

Co się zmieniło?

Wprowadzona w 2002 roku umowa dwustronna między Unią Europejską a Szwajcarią uregulowała kwestie swobodnego przepływu osób. Wraz z wejściem Polski do UE w 2004 roku, umowa została uzupełniona o regulacje dotyczące stopniowego wprowadzania swobodnego przepływu osób względem dziesięciu nowych krajów członkowskich. Od połowy 2011 roku (po okresie przejściowym) Polacy mogli korzystać z pełnej swobody przepływu osób, bez ograniczeń na rynku pracy. Jednak sytuacja ta nie trwała długo. W kwietniu 2012 roku Szwajcaria skorzystała z prawa ponownego zastosowania ograniczeń na rynku wobec obywateli krajów „nowej Unii”, a następnie przedłużyła je jeszcze do kwietnia 2014 roku. Obostrzenia te polegały na ustalaniu limitów w wydawaniu pozwoleń na pracę[PRZYPIS]Zebrane w oparciu o informacje zamieszczone na stronie Ambasady Szwajcarii w Warszawie, http://www.eda.admin.ch/eda/pl/home/reps/eur/vpol/embwar.html.[/PRZYPIS]. Ustalono, że liczba wydawanych pozwoleń na pracę w ośmiu nowych krajach Unii nie może przekroczyć 2 180 pozwoleń rocznie, co odpowiada wartości 545 pozwoleń na kwartał. Ograniczenia dotyczyły zgody na okres dłuższy niż jeden rok lub na czas nieokreślony. Na początku 2014 roku szwajcarski rynek pracy oficjalnie został otwarty dla nowych krajów członkowskich (wyłączając Bułgarię i Rumunię).

Szwajcarski rynek pracy we wskaźnikach

Większości z nas Szwajcaria jawi się jako kraj dobrobytu i atrakcyjny kierunek emigracji zarobkowej. Jak dokładnie wygląda sytuacja na rynku pracy w tym kraju? Przyjrzyjmy się wybranym kluczowym wskaźnikom szwajcarskiego rynku pracy opracowanym przez Międzynarodową Organizację Pracy[PRZYPIS]Kluczowe Wskażniki Rynku Pracy (KILM) to uniwersalne narzędzie służące do opisu i pomiaru wskaźników charakteryzujących rynek pracy na świecie.[/PRZYPIS]. W pierwszej kolejności skoncentrujmy się na aktywności zawodowej Szwajcarów. W 2012 roku wskaźnik aktywności w Szwajcarii wyniósł ponad 68%, co stanowi o ponad 10 p.p. lepszy wynik od Polski. Wielkości tego miernika dla mężczyzn i kobiet różnią się znacznie. W Szwajcarii dysproporcje te wynoszą 14 p.p., w Polsce zaś blisko 16 p.p. Najwyższy wskaźnik aktywności zawodowej w Szwajcarii dotyczy osób w wieku od 25. do 54. roku życia, który w 2012 roku osiągnął wartość ponad 90%. Dla porównania w Polsce wskaźnik dla tej grupy wiekowej wynosił blisko 85%.



Drugim bardzo istotnym wskaźnikiem z punktu widzenia rynku pracy jest wskaźnik zatrudnienia. Szwajcaria może się pochwalić wysoką wartością tej miary na poziomie ponad 65%. W Polsce wskaźnik ten jest znacznie niższy i oscyluje wokół wartości 51%. Na przestrzeni ostatnich lat wskaźnik zatrudnienia wśród Szwajcarów nie zmieniał się znacznie. Dla porównania w Polsce sytuacja pod tym względem diametralnie się zmieniła w porównaniu z 2004 rokiem, lecz nadal różnica między omawianymi krajami jest ogromna i wynosi ponad 14 p.p.



W Szwajcarii, w 2013 roku, blisko 73% wszystkich zatrudnionych pracowało w usługach. Druga pod względem popularności dziedzina to przemysł, z udziałem ponad 20%. Najmniej osób pracuje zaś w rolnictwie (niecałe 4%). W Polsce sytuacja przedstawia się podobnie, choć obserwuje się znacznie większy udział osób pracujących w rolnictwie na poziomie ponad 12,5% (o blisko 7 p.p. więcej niż w Szwajcarii).



W 2012 roku stopa bezrobocia w Szwajcarii wyniosła niecałe 4,5%, co daje jej jeden z najlepszych wyników w Europie. Warto również zauważyć, że na przestrzeni ostatnich lat, wskaźnik ten jest stabilny i w zasadzie nie ulega zmianie. Nie można tego powiedzieć o naszym kraju, gdzie widoczne są znaczne wahania stopy bezrobocia, co świadczy o niestabilnej sytuacji na rynku pracy.



Wśród młodych stopa bezrobocia jest dwukrotnie wyższa niż wśród ogółu ludności zarówno w Szwajcarii, jak i Polsce. W obu krajach najniższą wartość tego wskaźnika zanotowano w 2008 roku. Niestety różnica między Szwajcarią i Polską była ogromna i wyniosła ponad 10 p.p.



Warto wspomnieć również o stopie bezrobocia długotrwałego. W Szwajcarii prawie nie istnieje problem pozostawania bez pracy powyżej roku. Stopa bezrobocia długotrwałego wynosi tam 1,5%. W Polsce zaś ok. 6%.

Czy warto szukać pracy w Szwajcarii?

Sytuacja na szwajcarskim rynku pracy jest bardzo korzystna. Na tle Polski Szwajcaria wypada wręcz rewelacyjnie. Potwierdzają to wszystkie zaprezentowane wskaźniki. Czy jednak warto opuścić Polskę na rzecz zatrudnienia w tym kraju? Odpowiedź nie jest taka prosta. Atrakcyjność rynku pracy dla cudzoziemców przejawia się nie tylko w mierzalnych wskaźnikach, ale również innych istotnych czynnikach z punktu widzenia rynku pracy. Jako pierwszy warto wymienić barierę językową, jaką mogą napotkać polscy emigranci decydujący się na pracę w Szwajcarii. Obok języka niemieckiego (używanego przez 65% ludności) istnieją trzy oficjalne języki: francuski (18%), włoski (10%) i retoromański (1%). W zależności od rodzaju instytucji wymagana jest znajomość różnych języków oraz różny poziom zaawansowania. Poszukującym pracy w międzynarodowej instytucji wystarczy język angielski, który pozwoli na kontakt z obywatelami spoza Szwajcarii. Z kolei przedsiębiorstwa krajowe wymagają chociaż podstawowej znajomości języka miejscowego. Oczekiwany poziom zaawansowania będzie zaś zależał od charakteru stanowiska i rodzaju wykonywanej pracy.

Druga istotna kwestia to zapotrzebowanie na określone grupy pracowników. Nie każdy obcokrajowiec będzie miał możliwość znalezienia pracy w swoim zawodzie. Jak wynika z cyklicznego badania dotyczącego niedoboru talentów z 2013 roku, najbardziej poszukiwani byli wykwalifikowani sprzedawcy, pracownicy na stanowiskach menadżerskich i kierowniczych oraz sekretarki i asystenci. Na kolejnych miejscach uplasowały się takie zawody jak: księgowi i finansiści, pracownicy IT. Oprócz wysokowykwalifikowanych pracowników w Szwajcarii potrzebni są także kucharze oraz pracownicy restauracji i hoteli.

Warto również pamiętać, że Szwajcaria to stosunkowo mały kraj, więc siłą rzeczy rynek pracy jest tam znacznie mniejszy niż w innych krajach, będących popularnym kierunkiem emigracji Polaków. Według danych Eurostatu w 2013 roku liczba wolnych miejsc pracy w Szwajcarii wyniosła 201 tys. Dla porównania w Niemczech liczba wakatów kształtowała się na poziomie ok. 3,7 mln (w tym miejsca pracy dla pracowników tymczasowych), a w Wielkiej Brytanii na poziomie 2,1 mln. Stopa wakatów, obrazująca odsetek wakatów w stosunku do ogólnego zatrudnienia wynosiła w 2013 roku w Szwajcarii 1,1%. W Niemczech kształtowała się zaś na najwyższym poziomie w Europie 2,8%, a w Wielkiej Brytanii 2%.

W kontekście powyższych rozważań warto również wspomnieć o poglądach Szwajcarów na temat napływu imigrantów do ich kraju. W lutym 2014 roku większość Szwajcarów (50,3%) opowiedziała się za jego ograniczeniem. Wygrane nieznaczną liczbą głosów referendum świadczy o chęci przywrócenia limitów dotyczących zagranicznych pracowników. Można więc przypuszczać, że obecna sytuacja swobodnego przepływu pracowników nie potrwa niestety długo.