Artykuły

Dekada członkostwa Polski w UE – korzyści czy straty dla polskiego rynku pracy?

29.04.2014 Autor: Maria Hajec
Dziesiąta rocznica wstąpienia Polski do Unii Europejskiej skłania do podsumowań. Jak na przestrzeni tych lat zmieniła się sytuacja na rynku pracy w Polsce? Czy integracja z Unią Europejską przyniosła dla Polaków więcej korzyści czy może strat? Prześledzenie istotnych z punktu widzenia zatrudnienia wskaźników pomoże w rozwianiu tych wątpliwości. Artykuł został przygotowany w oparciu o aktualne dane GUS i OECD.
W 2013 roku blisko 85% przedstawicieli samorządu terytorialnego twierdziło, że integracja z Unią Europejską przyniosła Polsce więcej korzyści niż strat . Ponad 75% przedstawicieli polskich samorządów uważało, że członkostwo w UE jest korzystne dla pracowników. Niecałe 45% uznało zaś, że integracja europejska przyczynia się do powstawania nowych miejsc pracy. Czy powyższe dane mają odzwierciedlenie we wskaźnikach opisujących polski rynek pracy?

Przegląd wskaźników istotnych z punktu widzenia rynku pracy


Analizując wpływ członkostwa na rynek pracy w Polsce konieczne stało się skoncentrowanie na głównych miernikach obrazujących sytuację polskich pracowników. Jako pierwszy wskaźnik wybrano współczynnik aktywności zawodowej Polaków w wieku produkcyjnym. W momencie wstąpienia Polski do Unii wskaźnik ten wyniósł w naszym kraju 54,4%. Na przestrzeni omawianych lat wartość ta wzrosła o 1,2 p.p., osiągając poziom bliski 56% w 2012 roku. Występująca tendencja może skłaniać do zadowolenia, choć na tle innych krajów Unii Europejskiej wypadamy słabo. Pod względem aktywności zawodowej znajdujemy się na jednym z ostatnich miejsc w Unii. Niepokojący jest również fakt rosnących dysproporcji między aktywnością zawodową kobiet i mężczyzn w Polsce. W omawianych latach różnica ta zwiększyła się z 14,5% w 2004 roku do prawie 16,2% w 2012 roku.



Kolejnym istotnym miernikiem przedstawiającym sytuację na polskim rynku pracy jest wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15-64 lat. W 2003 roku, przed wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej, wskaźnik zatrudnienia wśród Polaków w wieku produkcyjnym wyniósł niecałe 58%. W początkowych latach członkostwa w Unii wskaźnik ten systematycznie wzrastał i w 2008 roku osiągnął wartość 66,3%. Na przestrzeni ostatnich 10 lat poziom wskaźnika wzrósł o ponad 8,6 p.p. i w 20013 kształtował się na poziomie 66,6%.



Najwięcej satysfakcji mogą dostarczyć dane nt. spadku stopy bezrobocia w Polsce. Należy jednak pamiętać, że główną przyczyną tego stanu rzeczy stały się wyjazdy zarobkowe za granicę, niosące za sobą szereg negatywnych konsekwencji. Stopa bezrobocia rejestrowanego w Polsce w 2004 roku wyniosła blisko 20%. W następnych latach jej poziom systematycznie spadał, osiągając w 2008 roku wartość 9,5%. W kolejnych latach zaobserwowano wzrost poziomu stopy bezrobocia, co było spowodowane światowym kryzysem gospodarczym. Nie zmienia to jednak faktu, że na przestrzeni dziesięciu lat członkostwa, poziom stopy bezrobocia obniżył się o ponad 5,5 p.p.



Ciekawych wniosków dostarczają także dane dotyczące kształtowania się stopy bezrobocia w poszczególnych grupach wiekowych. W pierwszych dziesięciu latach członkostwa w każdej z wyszczególnionych grup zaobserwowano spadek jej wysokości. W najmłodszej grupie zauważono znaczne obniżenie się stopy bezrobocia (o ponad 15 p.p.). Pocieszające jest również to, że dysproporcje między najmłodszą i najstarszą z wymienionych grup znacznie się zmniejszyły, z poziomu 32,2 p.p. w 2014 roku do 19,5 p.p. w 2013 roku.



W ciągu ostatnich 10 lat zaobserwowano również systematyczny wzrost liczby oferowanych miejsc pracy w Urzędach Pracy. Trudno jednak jednoznacznie stwierdzić czy przyniosło to wymierne korzyści dla osób poszukujących pracy. W 2004 bezrobotni mogli wybierać spośród 13,2 tys. ofert pracy. Pięć lat później liczba ta wzrosła ponad trzykrotnie do 44,5 tys. ofert, żeby ostatecznie spaść do 30,6 tys. w 2013 roku.



Wraz ze spadkiem bezrobocia pracodawcy oferowali wyższe pensje. Począwszy od 2002 roku przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w Polsce dynamicznie rosło. W 2002 roku zarabialiśmy równowartość 2133 PLN, a w 2013 roku było to już 3650 PLN.
Znacznie wzrosło również ustalane ustawowo wynagrodzenie minimalne. W 2002 roku minimalna pensja wynosiła 800 PLN, a w 2013 wzrosła ponad dwukrotnie do poziomu 1680 PLN.



Wpływ migracji na rynek pracy w Polsce


Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej spowodowało zniesienie barier dostępu do unijnego rynku pracy. W konsekwencji doprowadziło to do zwiększenia skali polskich migracji. W pierwszych latach członkostwa liczba polskich emigrantów w Unii systematycznie się zwiększała. W 2004 roku liczba Polaków przebywających na terenie innych krajów UE wynosiła niecałe 750 tys., w kolejnym roku było to blisko 1,2 mln osób, a w 2008 roku liczba stałych mieszkańców Polski przebywających za granicą na terenie Unii osiągnęła blisko 1,9 mln. Począwszy od 2008 roku liczebność emigrantów na terenie Unii obniżyła się nieznacznie, ale nadal jest wysoka – ponad 1,7 mln w 2013 roku. Ciekawy wydaje się gwałtowny wzrost zainteresowania emigracją krótko po wstąpieniu Polski do Unii. W ciągu zaledwie kilku lat członkostwa Polski liczba osób przebywających poza Polską w UE powiększyła się ponad dwukrotnie. Równolegle z odpływem polskiej ludności zaobserwowano znaczną poprawę sytuacji na polskim rynku pracy. W okresie największego nasilenia procesów migracyjnych z Polski, stopa bezrobocie obniżyła się drastycznie o 9,5 p.p.



Na postawie zaprezentowanych danych można wywnioskować, że migracje poakcesyjne wpłynęły pozytywnie na polski rynek pracy. W tego typu ocenach należy być jednak ostrożnym. Warto zaznaczyć, że korzystna sytuacja na rynku pracy utrzymywała się również w momencie, gdy intensywność migracji nieco osłabła. Dodatkowo jak wynika z analiz Instytutu Badań nad Migracjami prawie połowa wszystkich emigrantów w momencie wyjazdu miała pracę w Polsce, kolejną grupę stanowili bezrobotni – 25,5% oraz bierni zawodowo – 14,3%. Można więc domniemywać, że brak pracy nie jest jedynym czynnikiem skłaniającym Polaków do wyjazdów.

Podsumowanie


Od czasu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej zanotowano znaczną poprawę sytuacji na polskim rynku pracy. Na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat wszystkie kluczowe wskaźniki rynku pracy istotnie się polepszyły. Bezrobocie drastycznie spadło, wzrosła aktywność ekonomiczna Polaków, a wskaźnik zatrudnienia osiągnął najwyższy od lat poziom. Obok bezsprzecznie pozytywnych aspektów integracji unijnej, zaobserwowano znaczny odpływ polskich pracowników. Zaistniała sytuacja z jednej strony zwiększyła możliwości zarobkowe Polaków, umożliwiając im również transfer środków finansowych. Z drugiej zaś strony wywołała szereg niekorzystnych zjawisk takich jak: trwała utrata specjalistów, marnotrawstwo wydatków poniesionych w związku z kształceniem emigrantów czy też deprecjacja zasobów siły roboczej.

Bibliografia
1. Fihel A., Kaczmarczyk P., Migracja a polski rynek pracy [w:] Rynek pracy wobec zmian demograficznych, pod red. M. Kiełkowskiej, Instytut obywatelski, Warszawa 2013.
2. Wenerski Ł., Unia daje czy zabiera? Dekada członkostwa polski w UE w oczach przedstawicieli polskich samorządów, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2013.
3. Polska w Unii Europejskiej 2004-2014, GUS, Warszawa 2014, http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/opracowania-zbiorcze/inne-opracowania-zbiorcze/polska-w-unii-europejskiej-2004-2014,10,1.html.
4. Społeczny wymiar członkostwa Polski w Unii Europejskiej [w:]Pięć lat Polski w Unii Europejskiej, pod red. M. Kałużyńska i inni, Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa 2009, https://polskawue.gov.pl/files/Dokumenty/Publikacje_o_UE/piec_lat_polski_w_unii_europejskiej.pdf.
5. Kaczmarczyk P., Ekonomiczny wymiar współczesnych wyjazdów zagranicznych. Skutki mobilności na poziomie makro- i mikrospołecznym [w:] Współczesne migracje zagraniczne Polaków. Aspekty lokalne i regionalne, pod red. P. Kaczmarczyka, Uniwersytet Warszawski Wydział Nauk Ekonomicznych Ośrodek Badań nad Migracjami 2008.

Maria Hajec

Udostępnij